Van heinde en ver waren de fans afgelopen woensdag naar Duycker – tegenwoordig Cpunt – in Hoofddorp gekomen. Genoeg om Sleepytime Gorilla Museum in de grote zaal te laten spelen. Niet onbegrijpelijk, want hoe ‘niche’ of ‘cult’ de excentrieke progrockband uit Oakland, Californië, ook is, het feit dat dit het enige Nederlandse concert van hun huidige Europese tournee is, en het vorige optreden in de Lage Landen alweer vijftien jaar achter ons ligt, bevorderde ongetwijfeld de ‘Gorilla-koorts’.
Dat vorige concert was trouwens in P60 in Amstelveen, waar de huidige Duycker-programmeur Onno Blom destijds werkzaam was, wat ook de komst van de Amerikanen naar het polderdorp verklaart. De Gorilla’s zijn muzikanten die van lange en loyale relaties houden.
Feitelijk is er in Hoofddorp sprake van een dubbelconcert. Sleepytime Gorilla Museum-frontman Nils Frykdahl is tevens één van de drijvende krachten in Faun Fables, zijn groep samen met echtgenote Dawn McCarthy. Als je Sleepytime Gorilla Museum als ‘progrock’ bestempelt, dan zou Faun Fables als een Californische variant op de Britse Canterbury Scene-groepen als Caravan beschouwd kunnen worden. Maar dan in combinatie met de ‘freakfolk’ van de jaren negentig.
Door de jaren heen hebben Frykdahl en McCarthy zich door allerlei mensen uit hun omgeving laten begeleiden. Tijdens de huidige tournee staan ze op het podium met dochters Edda en Ura, die zingen en ook klavieren, fluit en percussie spelen. Jongste dochter Gudrin mag later op de avond ook nog wat koortjes meezingen.
Frykdahl haalt tijdens het optreden nog even aan dat dit na zeven albums de eerste keer is dat Faun Fables op een Nederlands podium staat. De muziek klinkt zoals de groepsnaam suggereert, vaak wat sprookjesachtig met een dubbelzinnig of macaber randje. Veel wordt gespeeld van het afgelopen voorjaar verschenen album ‘Counterclockwise’. Typerend is het nummer ‘Fearful Name’ dat begint met een op fluit gespeelde melodie van de Amerikaanse Zwartvoet-indianen, gevolgd door een tekst die gebaseerd is op een oude Russische bezwering van weerwolven. Het optreden wordt afgesloten met een fantastische cover van ‘Karuzela z madonnami’, waar de legendarische Poolse zangeres Ewa Demarczyk in de vroege jaren zestig beroemd mee werd. En het complete Sleepytime Gorilla Museum komt het podium op om Faun Fables te begeleiden.
Kan het nog excentrieker? Jazeker, want een klein half uurtje later staat Sleepytime Gorilla Museum in vol ornaat op het podium. Vijfkoppig, bont geschminkt en in felgekleurde gewaden. Theatraal! Door de onmiddellijke rituele sfeer zou een associatie kunnen worden opgeroepen met de diep in de fantasy-kitsch gewortelde pagan-rockgroepen. Maar de Californiërs halen hun mosterd heel ergens anders. Bij de Dadabeweging en de Italiaanse futuristen uit de vroege twintigste eeuw om precies te zijn. Ook die traditie wordt echter eigenzinnig benaderd. Enerzijds als inspiratie maar tegelijk persiflerend – en misschien is dat wel juist heel dada. Soms kun je zelfs spreken van een abstracte variant op Monty Python’s Flying Circus – al moet ik toegeven dat die vergelijking wel behoorlijk ver gaat.
Progrock dus, die enerzijds losjes verwijst naar de metal – of eigenlijk nog meer naar de brulboeizang die Peter Hammill soms bij Van der Graaf Generator laat horen. Sleepytime Gorilla Museum bestaat sinds de late jaren negentig in een sinds lang grotendeels ongewijzigde bezetting waarbij bijna iedereen multi-instrumentalist is en ook zingt.
Nils Frykdahl is de primaire frontman, gitarist, ceremoniemeester en opper-magiër. Rechts van hem violiste Carla Kihlstedt die buiten de groep op honderden albums te horen is. Bij avant-gardisten als Fred Frith, John Zorn en Eugene Chadbourne, bij ‘alternatieve’ rockers als Mr. Bungle en Tom Waits, en op popplaten van Tracy Chapman en John Vanderslice. Links van Frykdahl staat bassist Dan Rathbun, tevens uitvinder van de sledgehammer-dulcimer die pontificaal vóór op het podium staat: een meterslange balk, bespannen met snaren van een vleugelpiano. De snaren worden bespeeld met een hamer en een ‘slide’ en met lijmklemmen kan Rathbun de snaren op een bepaalde toonhoogte vastzetten. En dan zijn er nog de twee slagwerkers op de achtergrond, Wes Anderson en Michael Iago Mellender, waarbij de laatste zo ongeveer een compleet keukenblok heeft opgehangen dat hij met grootse gebaren bespeelt.
De muziek is prachtig en afkomstig van alle vier de albums die de groep de afgelopen kwart eeuw maakte, waarbij opgemerkt moet worden dat er een gat van ruim vijftien jaar zit tussen ‘In Glorious Times’ uit 2007 en het afgelopen jaar verschenen ‘of the Last Human Being’. Het muzikale idioom is echter niet veranderd. Bij alle muzikale referenties die vaak in recensies aangehaald worden, van King Crimson tot Henry Cow, moet ik zelf ook telkens denken aan de Britse, al even moeilijk te categoriseren, Cardiacs die vooral in de jaren tachtig furore maakten. En warempel, in de grote Duyckerzaal zie ik drie mensen met een Cardiacs-shirt lopen.
In Hoofddorp speelt Sleepytime Gorilla Museum een tiental lange, bijna suite-achtige stukken vol tempowisselingen en curieuze wendingen. Voor de hardcore fans is het gesneden koek. Ze weten precies wanneer ze in het verder instrumentale ‘Ambugaton’ van het debuutalbum de titel moeten scanderen.
Het zijn nummers die reflecteren op de onbegrijpelijke wereld waarin wij leven, vol contradicties. Over gekke natuurhistorische feitjes en vreemde observaties. Vaak ook met een dikke knipoog; niet voor niets bedankt Frykdahl het publiek op een gegeven moment voor het getoonde gevoel voor humor.
Ondertussen is wat er muzikaal-technisch getoond wordt indrukwekkend, zoals de unisono gespeelde complexe partijen op viool en gitaar door Kihlstedt en Mellender. De finale van het concert is groots met twee stukken van het ‘Sleepytime Gorilla Museum of Natural History’-album uit 2004. Eerst het meeslepende ‘The Donkey-Headed Adversary Of Humanity Opens the Discussion’ – die titel alleen al! – dat zich laat beluisteren als onvervalste Dada-poëzie. En vervolgens het niet mis te verstane – of juist mis te verstane – ‘FC: The Freedom Club’ dat begint met de regels ”Let us turn our backs to this world of ease. Let us turn our backs and walk away’. Dawn McCarthy en haar drie dochters zijn nu ook op het podium gekomen en zingen mee. Het klinkt als een vredelievende ‘terug naar de natuur’-filosofie, maar ergens tussen de coupletten van het nummer roept Frykdahl “Let us never forget that the human race with technology is like an alcoholic with a barrel of wine”. Is hier de zanger zelf aan het woord, of spreekt hij als de tong van de beruchte Amerikaanse Unabomber die zijn pijlen op industrie en techniek richtte? ‘Rise up Friends of Unabom Rise…Wake”. Dat soort verwarring maakt de groep alleen maar interessanter.
Aan het eind van ‘FC: The Freedom Club’ loopt de complete groep, inclusief Dawn McCarthy en dochters, zingend de zaal in. Verwondering, verwarring en vervreemding, daar draait het om bij Sleepytime Gorilla Museum. Een bijzonder concert. Heel bijzonder. En dat in Hoofddorp, of all places.
Gezien: Faun Fables en Sleepytime Gorilla Museum, wo 13 augustus 2025, Duycker/Cpunt, Hoofddorp.