In Gonzo (Circus) #162 kunt u naast twee interviews met Alkerdeel en Emptiness een uitgebreid artikel lezen over de Belgische blackmetalscene.
Tijdens het verzamelen van informatie in gesprekken met betrokkenen kwamen er echter nog meer interessante zaken naar boven, dus bij dezen kunt u in dit online addendum nog wat dieper duiken in de Belgische black metal. Voordat we dieper in de materie duiken van de fijnere details van de Belgische black metal, introduceren we hier nog even wat uitgebreider de drie experts die we hebben geraadpleegd voor het artikel.
Peter Cousaert
Peter Cousaert is zelfverklaard liefhebber van black metal, iets dat ook duidelijk naar voren komt in zijn radioshow De Pankraker, vernoemd naar een nummer van Lugubrum uit 1998 en online te beluisteren via de website van Wit Konijn. Op het moment van schrijven zijn er 153 afleveringen opgenomen. ‘In geen van die afleveringen zul je een nummer vinden met getriggerde drums, daar heb ik echt een hekel aan. Ook mijn platenkast blijft daarvan verschoond!’ Een man met een duidelijke mening dus. Het verbaast dan ook niet dat Cousaert bezig is met het schrijven van een boek over black metal, waarin de focus ligt op Nederland, maar ook de Belgische scene zal aan bod komen. Waarschijnlijk dan.
“De Belgische black metal scene is eigenlijk veel te klein om op basis daarvan een boek te maken. Zelf heb ik de Nederlandse scene altijd interessanter en gevarieerder gevonden. Voor het boek heb ik nu zo’n 25 interviews gedaan. Ik wil me vooral richten op de verhalen van muzikanten zelf, zonder daarbij zelf veel te analyseren. Ik interview soms ook verschillende muzikanten van dezelfde band om de individuele verhalen op te tekenen, om te kijken of er verschillende perspectieven bestaan. Er is nog veel werk aan, dus het zal niet volgend jaar gereed zijn.’
Johan Heyrman
Johan Heyrman is een van de mensen achter het blog Addergebroed, dat zo’n tien jaar geleden begonnen is door Filip Dupont, die vroeger in de blackmetalband Gorath speelde en momenteel actief is in de band Hemelbestormer. Heyrman ontdekte al vrij vroeg het blog en na een ontmoeting met Dupont bij het afscheidsoptreden van Gorath kwam hij aan boord als schrijver. Toen Dupont wegens tijdgebrek zijn blogwerkzaamheden staakte nam Heyrman de boel over.
‘We werken bij Addergebroed geheel onafhankelijk’, benadrukt Heyrman. ‘Aanvragen voor interviews moeten steeds vaker via labels worden aangevraagd en daardoor krijgen we via die routes steeds meer promo’s binnen, maar in feite doen we daar heel weinig mee. We garanderen geen recensies. We werken op het moment met zijn vieren aan het blog en zijn allemaal drukbezette mensen, dus we richten ons voornamelijk op platen die wij zelf waarderen. Daardoor krijgen we wel eens commentaar van mensen dat onze recensies allemaal zo positief zijn, maar dat komt doordat we al voorselecteren via onze smaak. We hebben geen reclame-inkomsten of dergelijke, dus onze eigen liefhebberij is onze basis.’
Die liefhebberij omvat meer dan puur black metal, maar de focus ligt wel het meeste op dat genre. ‘We recenseren ook wel eens een deathmetalband, maar over het algemeen moet het wel een relatie hebben met black metal. Dat kan ook het post-hoekje zijn, zoals met bands als Amenra of Katatonia. Of een artiest als Emma Ruth Rundle, die wat betreft stijl wellicht geheel anders is, maar toch een soort gelijkgezinde energie bevat. We schrijven alles in het Nederlands en blijven dat ook doen. We hebben wel een aantal keer een interview zowel in het Nederlands als Engels gepubliceerd op verzoek van een artiest, maar we houden vast aan onze niche: in het Nederlands schrijven over black metal. Vooruit: 90% black metal en de rest aanverwante stijlen.’
Jo Versmissen
Jo Versmissen is oprichter en eigenaar van het label Babylon Doom Cult Records. Na al enige tijd rondgelopen te hebben met het idee om zelf muziek uit te brengen, werd dat concreet in 2017. ‘Ik was twee jaar eerder begonnen als zelfstandige en had de mogelijkheid tot het uitgeven van muziek alvast in mijn statuten op laten nemen. Volgens mijn boekhouder was dat allemaal geen probleem. Ik ben zelf geen muzikant, maar wilde toch graag een bijdrage leveren aan het muzikale landschap. Dat was ook de reden dat ik eerder al het initiatief Ondergronds was begonnen, om bands te helpen met het regelen van boekingen.
Uiteindelijk heb ik met Alkerdeel mijn eerste stap gezet als label. Tijdens een optreden in het Cactus Muziekcentrum in Brugge kwam ik Jeroen Pede tegen, die daar werkte. Hij vroeg of hij mee terug mocht rijden met de auto, omdat hij anders een uur naar de trein moest lopen. Tijdens die rit vertelde ik hem over mijn plannen om een label te beginnen, waarop hij aangaf dat het debuut van Alkerdeel nooit op vinyl was uitgebracht. Daar is het mee begonnen. Ik kende ook de mensen van Witch Trail en die hadden eerder ook al aangegeven graag mee te willen werken als ik daadwerkelijk van start ging. De vader van een van hen zat in de stonerband Kozmotron, waar ik toen ook een album van uitbracht. Zo is het een beetje gaan rollen.’
Disclaimer
We ontvingen overigens nog een disclaimer van Heyrman met het oog op het in het artikel genoemde collectief The Ancient Hounds. ‘Niet alle vermelde bands van Medieval Prophecy Records maken deel uit van dat collectief.’ Bij dezen hierbij vermeld. De mantel van mysterie waar veel bands zich mee omgeven maakt het af en toe lastig om volledig accuraat te zijn. Het vormt echter een mooi aanleiding om wat dieper te duiken in de stijl van en binnen het genre en hoe de Belgische bands zich hiertoe verhouden.
Blauwdruk
Is er een definitief raamwerk dat we kunnen gebruiken om black metal te duiden? Cousaert heeft alleszins een klare mening hierover. ‘Het idee dat er een afgebakend kader bestaat vind ik je reinste onzin. Zowel wat betreft teksten, muzikale stijl en hoe bands zich presenteren zijn er verschillende elementen die binnen het genre passen. Dat gaat in mijn boek zeker een punt zijn. Ook het idee dat de oude Noorse scene de enige echte black metal omvat is flauwekul. Natuurlijk bestonden er toen ook al andere scenes in andere landen, maar zelfs binnen die Noorse scene was er geen sprake van een eenduidig geluid. Tussen een Darkthrone en een Emperor zit een wereld van verschil. De Noorse black metal als blauwdruk voor het genre heeft nooit bestaan.’
Post-black metal
Inmiddels zijn er legio variaties op het thema black metal te benoemen, hoewel niet alle subgenres bij iedereen op evenveel bijval hoeven rekenen. Cousaert is bijvoorbeeld geen fan van de meer recentere stroming van de post-black metal. ‘Over het algemeen interesseert die hoek mij totaal niet. Maar let wel: dan heb ik het over smaak, en niet of het wel of geen black metal is of in welke mate. Ik hoor het zelf gewoon niet graag. Een band als Wiegedood vind ik doodsaai, maar ze spelen strak en gooien hoge ogen in het buitenland. Ze maken een vorm van black metal die interesse opwekt bij een publiek dat vrij onbekend is met het genre. Ze verdienen daarom denk ik wel een plek in mijn boek. Ook Wolvennest kun je bezwaarlijk black metal noemen, maar zij hebben natuurlijk wel elementen met affiniteit met black metal, die ervoor zorgen dat liefhebbers binnen het genre toch ook ernaar luisteren.’
High-brow
Heyrman ziet een soortgelijke stijl bij Wolvennest. ‘Thematisch kun je het black metal noemen, maar de muziek is wellicht meer psychedelisch.’ Die eclectische benadering ziet ook Versmissen terug in het Brusselse. ‘Bijvoorbeeld bij de shows die A Thousand Lost Civilizations organiseert. Daar spelen dan bands als Misthyrming of Urfaust, of vroeger ook The Devil’s Blood. Misschien dat je dat zou kunnen duiden als high brow black metal? Het lijkt een scene waarbinnen verafgoding een rol speelt.’
Experimenteel
Heyrman benoemt nog een vrij nieuwe speler vanuit Brussel. ‘Ôros Kaù, die vanuit het ogenschijnlijke niets met zeer occulte, dissonante black metal op de proppen is gekomen. Dat dissonante en hysterische hoor je ook bij een band als Ihloosuhree uit het Antwerpse. Over het algemeen hoor je nog steeds veel bands teruggrijpen op de oude stijlen uit de jaren 1990, soms vermengd met een meer atmosferische aanpak. Maar voor de echt meer experimentele black metal moet je denk ik eerder in Nederland dan in België zijn.’
Naspelen
We duiken nog even met Cousaert in de verhouding tussen de traditionele black metal en de vernieuwingen die de met jaren zijn ontstaan. ‘Ik had onlangs een interview met Dødheimsgard. Zei zeiden: ‘black metal is gestorven in 1996, alles wat daarna is gekomen is geen black metal meer’. Voor die tijd was het een subcultuur, met bepaalde omgangsvormen en muzikale keuzes. Alles daarna is een soort afgeleide ervan. Dat bedoelde hij niet puur negatief. Ze wilden het genre juist eren voor wat het was. Kijk, de eer zit niet in het precies naspelen van wat anderen eerder hebben gedaan, maar juist in het proberen iets anders te doen binnen de grenzen van het genre. Maar waar zitten die barrières en grenzen dan precies? Uiteindelijk in de hoofden van mensen en dan nog het meest waarschijnlijk in die van de fans.’
Spanning
‘Dat vind ik wel interessant om over na te denken. Ook voor wat mijzelf betreft. Ik ben zoals gezegd zelf geen fan van post-black metal. Ik ben nogal recht in de leer in de zin dat ik de super rauwe varianten tof vindt. Maar een Witch Trail, dat zich toch ook op het meer atmosferische vlak bevindt, vind ik dan wel weer leuk. Voor mij zit er dus soms ook een soort spanning tussen wat ik wel en niet leuk vind binnen het genre, maar dat maakt het juist interessant. Je kunt ook die spanning wegnemen door te zeggen ‘alleen dit is black metal en verder niets’. Maar ik vind dat juist een van de boeiendste elementen, die spanning tussen traditionalisme en zoeken naar vernieuwing.’
Boersk blek metle
Er is dus geen sprake van een eenduidige stijl die het genre definieert. Ook op gebied van thematiek van de nummers bestaan er veel verschillen. Cousaert ziet veel interessante invalshoeken voor onderwerpen in de Nederlandse blackmetalscene, maar heeft nog minder goed een beeld van de Belgische zijde. ‘Binnen black metal gaat het qua thematiek vaak van satanisme tot de verering van de natuur, het teruggrijpen naar een idylle van vroeger, een romantisch beeld van hoe de wereld zou moeten zijn. In Nederland heb je met bands als Turia en Fluisteraars groepen die verder kijken dan de typische occulte onderwerpen die je vaak ziet. Zo gaan hun teksten over kolonisatie, over de eindtijd van mensen en hoe onze cultuur geïnterpreteerd zal worden door toekomstige bewoners van aarde. Dat is toch een stuk interessanter dan ‘wij zijn satanisten en gaan alles kapot maken’.
Dat wordt soms als de meest nauwe lezing gezien, maar dan zou ook een groep als Lugubrum er al buiten vallen. Die werden omschreven als boersk blek metle, vanwege wat agrarische invloeden in hun teksten. Alkerdeel wordt ook nogal eens op die agrarische hoop gegooid. Waarschijnlijk omdat ze ook uit ruraal gebied komen en ook in het Nederlands zingen.’
Archaïsch
Daarmee raken we op nog een interessant punt: welke taal wordt gebezigd door de blackmetalartiesten in België? Het lijkt erop dat de eigen taal, of dit nu het Nederlands/Vlaams dan wel Frans/Waals is, meer wordt gebezigd dan in andere metalgenres. Cousaert heeft echter zijn twijfels of er binnen het genre van black metal tegenwoordig meer dan vroeger in het Nederlands wordt gezongen. ‘Lugubrum had al vroeg teksten in het Nederlands, met bijvoorbeeld hun en ook Ancient Rites af en toe wel. Maar volgens mij was Gotmoor een van de eersten. Zij brachten in 1997 een demo uit getiteld ‘Dicht bi den heerd’, met daarop nummers met archaïsche Nederlandse teksten.’.
‘Rond 1998 en 1999 had je ook bands als Garmenhord en Heimat die in het Nederlands zongen en wat later een band als Wapenspraak & Drinkgelag. Dat gebruik van Nederlandstalige nummers is voor mij daarom niet iets nieuws. Wellicht dat dat in de Nederlandse scene wel meer opvalt de laatste jaren?’ Ook Heyrman ervaart het gebruik van de eigen taal in het genre niet als iets dat typerend is voor de meer recente periode. ‘Je merkt wel dat een aantal Waalse bands op Medieval Prophecy in het Frans zingen, maar eerlijk gezegd valt het me eerder op dat het er niet juist meer zijn.’
Alkerdeel
In het artikel in het blad laten we Jeroen Pede zeggen dat de stijl van Alkerdeel de laatste jaren onbewust meer de kant opgaat van death, crust en grind. Hij wil nog even benadrukken dat dit het geval was met hun album ‘Lede’, maar dat met hun recente album ‘Slonk’ voor het eerst invloeden van de meer atmosferische bands uit de Scandinavische scene worden opgezocht. ‘Wat bij onszelf meegespeeld heeft denk ik is dat we veel opgetreden hebben met die gasten van Turia. Niet dat we muzikaal in hun kielzog zijn gaan zitten, maar ze hebben wel iets losgemaakt bij ons. We zijn opgegroeid met bepaalde vormen van black metal die we nooit echt belegd hebben, zoals Darkthrone en Burzum. Maar ook meer obscure bands in de hoek atmosferische black metal. Forgotten Woods, In the Woods, Hades…
‘Veel mensen zeggen dat we tegenwoordig veel meer black metal zijn dan vroeger, maar daar ben ik het pertinent niet mee eens. Als mensen het over het genre hebben, verwijzen ze bijna altijd naar de Noorse scene als uitgangspunt voor een definitie, waarbij de snelheid van spelen een van de belangrijkste pijlers is. Het punt is dat ze de definitie daarmee zo beperken dat het nergens op slaat. Bands als Thorns, Rotting Christ of Acturus ten tijde van hun album ‘My Angel’, toch echt blackmetalbands, spelen super traag. Ons vroegere werk heeft wellicht meer invloeden van doom en we speelden wat trager, maar we waren toen niet meer of minder black metal dan nu.’ Waarvan akte.
Ambacht
Naast zang neemt Pede ook het artwork van Alkerdeel voor zijn rekening en is hij actief als grafisch vormgever. ‘Als professionele invulling van mijn dagelijks leven werk ik als grafisch vormgever voor Cactus Muziekcentrum in Brugge. Dat staat eigenlijk totaal los van de band of mijn muzikale dingen. Ik ben 7 jaar geleden terug naar avondschool gegaan om traditionele grafiek te studeren. Eigenlijk met het doel om bandshirts te kunnen zeefdrukken, of speciale uitgaves. Ik kwam toen ook in aanraking met houtsnedes en dat vond ik fantastisch. Ik heb me daarin vervolgens volledig verdiept. Bij onze vorige plaat zat er in de binnenzijde een soort stripverhaal die volledig in Japanse houtsnedes was uitgetekend. Ik zie mezelf op dat gebied niet zozeer als artiest, maar meer als vormgever, als iemand die een ambacht uitvoert.’
Emptiness
Dan nog even naar Jérémie Bézier en Emtpiness. Met ‘Vide’ begeeft de band zich op wankele stijlfundamenten als we ons moeten beperken tot een dogmatische visie op wat black metal zou zijn. Gelukkig zijn we daar geen fan van en herkennen we ons geheel in de woorden van Bézier. ‘Kunst zou nimmer gestuurd moeten worden door secundaire gedachten of gemaakt worden puur om het anderen naar de zin te maken.’ De totstandkoming van ‘Vide’ is voor Bézier een belangrijk leermoment geweest. ‘We zijn blij met waar we nu staan als band, maar ook als mensen. We hoeven niets meer te bewijzen, onze ego’s zijn niet langer relevant. Het voelt voor mij als een nieuw onderdeel van het leven, waarin ik me meer en meer op mijn instincten verlaat en me minder bezighoud met technische details als het op muziek aankomt. Ik heb nu ook voor het eerst mijn teksten in het Frans geschreven. Het voelt alsof mijn eigen taal beter past bij de gedachten die ik wil verwoorden.’
Roadburn Redux
Tijdens Roadburn Redux, de online-variant van het Roadburn Festival, zal Emptiness ‘Vide’ in zijn geheel spelen. Omdat het album voornamelijk is ontstaan uit improvisatie, vraagt dat een specifieke mindset van de band. ‘Zolang we het podium op kunnen lopen met hetzelfde gevoel als we hadden bij het opnemen van het album moet de rest als het goed vanzelf volgen. Tijdens vorige tours speelden we altijd wel nummers van verschillende albums, dan moet je steeds wisselen tussen verschillende mentale en emotionele werelden. Nu kunnen we ons helemaal richten op de wereld van ‘Vide’ en ons daarin laten meeslepen. We zijn zelf ook benieuwd hoe het optreden zal gaan. We prijzen ons gelukkig dat Walter Hoeijmakers [chef Roadburn] ons het vertrouwen geeft om dit te doen.’