Rotterdam is een mengelmoes van verschillende verhalen, klanken en expressies. Via interviews met Rotterdamse artiesten lichten we een tipje van de muzikale sluier van Rotterdam: hoe ervaren zij de in rap tempo veranderende aard van de stad?
In een stad als Rotterdam, waar het gezegde ‘niet lullen maar poetsen’ is gecommercialiseerd tot het motto ‘make it happen’, weet men ondanks de luide bouwputten van zich te laten horen. Of dat nu gebeurt tijdens een punkconcert op de V11, de rode boot aan de Wijnhaven, of een dansles in het Hiphophuis achter het Centraal Station, het gamma is ontzettend breed. Rotterdam zit vol met podia, DIY-locaties, festivals en clubs die optredens, dj-sets, exposities en performances tonen van lokaal talent. De donkere kelder in Poing en de woonkamer van BIT zijn voorbeelden van de vele plekken waar kan worden gedanst tot de zon opkomt. Ook bij podia als Rotown en BIRD kun je, na een intiem concert, de nacht induiken. Dan zijn er nog collectieven die zelf avonden organiseren in de stad, zoals VROOOM, dat acts boekt in een klooster in het Oude Noorden, en de Caribbean Ancestry Club, die in WORM een soort huiskamer creëert voor mensen met een Caribische achtergrond. Ook in horecagelegenheden waar je even een kop koffie of maaltijd wil bestellen, kan je stuiten op een concert, zoals in Ethiopisch restaurant Injera Habesha, of muziekcafé Kopi Soesoe. Op festivalgebied zijn er organisaties voor elk denkbaar genre in de stad. Naast het Zomercarnaval en North Sea Jazz Festival, heeft de stad er sinds 2018 met Left Of The Dial een showcasefestival bij waar alternatieve bands te zien zijn nog voor ze doorbreken. Voor beeldende kunst kun je naar Art Rotterdam, om bijvoorbeeld schilderijen te zien van Iriée Zamblé, een van de winnaars van de Koninklijke Prijs voor Vrije Schilderkunst. Of naar Motel Mozaïque, dat naast muzikale acts ook een artist-in-residency heeft opgezet waaraan kunstenaar Serana Angelista dit jaar invulling zal geven. International Film Festival Rotterdam brengt ieder jaar een indrukwekkende collectie documentaires, arthousefilms en Hollywoodpremières naar de stad. Dit jaar vertoonde het IFFR de laatste film van de Rotterdamse filmmaker Gyz La Rivière, Malin TV, waarvan de soundtrack volledig bestaat uit muziek van Rotterdamse muzikanten (gecureerd door Arie van Vliet van het Rotterdamse label Soft Office en Leon van Barneveld van Bergpolder Records). Het festival kent ook een randprogramma met diepgaande talks van internationale artiesten, zoals punkicoon Lydia Lunch en componist Nicolás Jaar.
Er is met andere woorden in Rotterdam zóveel te doen op cultureel gebied, dat het onmogelijk is alles op te noemen. Maar hoe zit het met de artiesten die in de stad wonen en werken? Waar vinden zij inspiratie in de drukke, diverse en met hijskranen gevulde straten van Rotterdam?
Kruisbestuiving
In 2022 verscheen de plaat ‘This Shame Should Not Be Mine’ van de Rotterdamse post-metalband GGGOLDDD, die ze speciaal voor Roadburn Redux, de online editie van het Tilburgse Roadburn Festival, componeerden. Afgelopen jaar speelden ze de plaat live op het festival waarvan ze ook een van de curatoren waren, en onder meer de Rotterdamse acts Kamiel Thomas en Sacrificial Chanting Mood hadden geboekt. Milena Eva en Thomas Sciarone merken dat het ondefinieerbare geluid van de band invloed heeft op de manier waarop ze worden geboekt in Nederland. Sciarone: ‘Roadburn is eigenlijk niet echt Nederlands, want er staan allerlei verschillende acts met een genre-overstijgend geluid. In de rest van Nederland zit men heel erg vast in een hokjesmentaliteit. Als je niet tot een duidelijk genre behoort, lijken boekers het lastig te vinden je ergens neer te zetten. Wij houden van een podium als Baroeg (op Rotterdam Zuid, he), maar zouden het ook leuk vinden om een keer op een avond te spelen naast allerlei elektronica-artiesten.’ In andere landen waar ze touren is dat hokjesdenken veel minder prominent. Eva: ‘We treden in het buitenland op naast allerlei acts die zoals wij ook niet tot een bepaald genre behoren. Dat vinden we heel erg leuk, zo leren we zelf ook veel verschillende artiesten kennen.’
Voor een gemengde programmering is er een middelgroot poppodium nodig in de Rotterdam, vindt Sciarone: ‘Er is echt iets veranderd in de dynamiek van de stad sinds het wegvallen van een middelgroot poppodium (sinds het verdwijnen van Nighttown, WATT en Waterfront meer dan tien jaar geleden, he). Terwijl, hoe tof zou het zijn als er zo’n plek is? Je zou een lokale act als Neighbours Burning Neighbours kunnen boeken in het voorprogramma van een bekendere, internationale act. Dan bied je Rotterdamse bands ook een opstapje.’ Eva: ‘Zo’n plek is ook hard nodig als je iets van kruisbestuiving wil in Rotterdam. Ik mis dat zó erg, een plek waar de gehele stad kan samenkomen, waar je geïnspireerd raakt door artiesten die je niet ziet in je eigen bubbel. Laatst bestelde ik het fotoboek ‘Dear Future’ van fotograaf Zahra Reijs (die de Paul Peters Fotoprijs won, he). Daarin zie ik de kleurrijke jongeren van Rotterdam die wij normaal gesproken maar even kort op straat tegenkomen, of als we een kopje koffie halen op het Eendrachtsplein.’ Met GGGOLDDD vindt er wel iets van kruisbestuiving plaats, in hun samenwerking met het Rotterdamse modelabel Devastator (van Arij den Otter en Erik Bosman, he) wier ontwerpen Eva tijdens liveshows draagt. Eva: ‘Wat zij doen is echt uitzonderlijk voor Rotterdam, die ontwerpen zijn een vorm van kunst. Ik haal daar veel inspiratie uit.’
DIY-avonden
Ontmoetingen tussen artiesten vinden gelukkig nog wel plaats bij kleinere podia, zoals in cultureel centrum Roodkapje en alternatieve kroeg Bar3, waar zowel beginnende als gevestigde acts uit Rotterdam laagdrempelig kunnen optreden. Op een willekeurige avond vind je daar artiesten uit de bands Poodle, Sessions, The Sweet Release of Death, Library Card of Volcanova. Hier zijn ook onderling nieuwe bands en samenwerkingen tot stand gekomen. Zo is Tramhaus, een naam die inmiddels onmisbaar is op festivalaffiches, ontstaan in en rondom Bar3. Zanger Lukas Jansen: ‘Toen mijn vorige band Pig Frenzy ermee stopte, kwam Nadya (van Osnabrugge, van VULVA, he) naar me toe in Bar3 met de vraag of ik een nieuwe band wilde starten. Dat wilde ik dus wel. Ik kende haar een beetje via de kroeg en wist natuurlijk wel dat zij in VULVA speelde maar we waren toen nog niet bevriend zoals we nu zijn. Dat vind ik zo mooi aan Bar3, je komt hier allerlei verschillende muzikanten tegen.’ Tijdens de lockdown was Jansen met Tramhaus vooral druk aan het schrijven, wat resulteerde in de ep ‘Rotterdam’, die in 2022 uitkwam. De single ‘Make It Happen’, waarin Janssen het gelijknamige commerciële motto van de stad door het refrein schreeuwt, werd meteen een succes. ‘Mensen denken soms dat wij een activistische band zijn, maar dat is niet per se zo. Ik schrijf gewoon over wat ik zie en meemaak en toevallig gaat dat over Rotterdam, omdat ik hier woon.’
Wanneer hij niet op tour is met Tramhaus organiseert Jansen zelf ook optredens met vrienden, als onderdeel van het collectief en label Nospray. Naast de avonden die ze organiseren in verschillende locaties in de stad, zoals WORM, V11 en Bar3, cureerden ze in 2022 ook voor Left Of The Dial en het Utrechtse Le Guess Who? Festival. Het collectief boekte het afgelopen jaar onder meer de Amerikaanse nowave-band Special Interest en de Noord-Afrikaanse postpunkband Taqbir. Jansen: ‘Nospray is gestart als noodoplossing voor het tekort aan punk- en garage-avonden in de stad. Ik heb zelf veel bands leren kennen tijdens illegale concertavonden, maar daar kan je natuurlijk niet zomaar heen als je niet iemand kent die je kan binnenloodsen. Dus we dachten: waarom organiseren we niet gewoon zelf wat? Rotterdam is ook eigenlijk best klein, er zijn niet veel plekken waar een vrije programmering mogelijk is.’ Een plek die wél vrij programmeert, volgens Jansen, is Roodkapje, waar optredens, exposities en workshops door elkaar heen worden georganiseerd. ‘Maar ook dat is een plek die door het gentrificatiebeleid en de bouwplannen van de gemeente dreigt te sluiten.’
Geromantiseerd
Shalita Dietrich, zanger en bassist bij de bands Venus Tropicaux en Lewsberg, merkt dat het zelfs in een stad als Rotterdam lastig kan zijn om een divers concertpubliek te vinden. Met Lewsberg tourt ze veel in Groot-Brittannië, waar ze vorig jaar de single ‘Six Hills’ uitbrachten bij het Londense label Speedy Wunderground en acteur Cillian Murphy tot fan mogen rekenen. ‘Daar komen er veel meer jonge mensen en mensen van kleur af op bandjesavonden. Daarom vind ik onze optredens buiten Nederland ook veel leuker. Hier is er een conservatief soort hokjesdenken dat lijkt te bepalen welk publiek bij welke band mag zijn.’ Ook als concertganger merkt ze hoe hardnekkig die grenzen zijn. ‘Al sinds ik tiener ben ga ik naar undergroundplekken voor alternatieve livemuziek. Ik kreeg vaak het gevoel dat mensen naar me staarden, of ze kwamen naar me toe om te vragen waarom iemand als ik op zo’n plek was. Alsof ik als persoon van kleur alleen maar naar hiphop of reggae mag luisteren. Daar hou ik natuurlijk ook van, heel erg zelfs, maar ik wil ook gewoon bandjes kunnen zien zonder te worden aangestaard.’ Die diversiteit in het publiek is niet alleen belangrijk voor haar eigen ervaring als muzikant en concertganger, maar ook voor de nieuwe generatie. ‘Mijn droom is dat jonge meisjes van kleur mij op het podium zien en denken: ‘Oh, dat kan ik ook, in een band spelen!’ Zodat er hopelijk meer bands met vrouwen van kleur bijkomen.’
Ook Dietrich valt het op dat bands uit Rotterdam steeds meer aandacht krijgen in het buitenland. ‘Een keerzijde daarvan is dat er een overgeromantiseerd beeld ontstaat van de stad. Want niet iedere band is automatisch goed, puur omdat hij uit Rotterdam komt. In een stad als Groningen vind je bijvoorbeeld ook heel interessante acts.’ Voor Dietrich wordt het pas echt bijzonder als Rotterdamse artiesten samenwerken met artiesten van buiten de stad, zoals bij het collectief Public Relations. Afgelopen najaar nodigde muzikant Arie van Vliet (Lewsberg, Kwartet Niek Hilkmann) artiesten uit verschillende disciplines uit om een plaat op te nemen op Vlieland, die onder de naam Public Relations is uitgebracht op het Rotterdamse label Soft Office (van de leden van Lewsberg). ‘Ik merk dat dit soort samenwerkingen me veel meer raken omdat er een nieuw geluid wordt gecreëerd. Het is zo mooi om de poëzie van Pelumi (Adejumo, he) naast de muziek van Giant Julie te horen.’ Een ander project waar ze graag naar luistert is Sacrificial Chanting Mood, de muzikale briefwisseling tussen de Rotterdamse muzikant Alicia Breton Ferrer (The Sweet Release of Death, Neighbours Burning Neighbours) en Doortje Hiddema (Euroboy, Rats on Rafts). Dietrich: ‘Zij werken samen met artiesten uit Utrecht, zoals Sophia de Geus (45ACIDBABIES, he). Dat maakt denk ik ook dat het zo anders klinkt, omdat ze hun eigen, verschillende werkwijzen samenbrengen op één plaat.’
Gabberstad
Op elektronisch gebied biedt Rotterdam, de stad waar gabber vandaan komt, tal van mogelijkheden voor artiesten. Radiozender en cultureel platform Operator Radio is dé plek om een nieuwe mix of radioshow te laten horen. Zo onderzoekt Jermaine Faustin (artiestennaam Faustin) in zijn radioshow Rhythmic Visions het afro-diasporische verlangen naar een gevoel van belonging . Dit concept testte hij onlangs ook uit in een clubsetting in Poing, als onderdeel van hun huidige lichting residenten. Daarnaast zijn er artiesten die samenwerken in collectieven, zoals AMPFEMININE, dat vrouwelijke en non-binaire dj’s centraal stelt. Naast optredens maakte het collectief in 2021 met de Rotterdamse filmmaker Loes Korten de documentaire ‘EQ The Industry’, waarin vrouwelijke en non-binaire artiesten uit Rotterdam aan het woord komen. Ook kroegen boeken lokale acts op een laagdrempelige manier, zoals DJ Klapsalon, die wekelijks platen draait in het recent geopende Kaapse Will’ns.
Er zijn ook artiesten die er eigenhandig voor lijken te zorgen dat Rotterdam hoog op de internationale agenda blijft staan. Een van de meest bekende daarvan is Sevdaliza, wier onwerkelijke video’s zelfs zonder de rauwe nummers waarvoor ze zijn gemaakt artistieke hoogtepunten zijn. Dan zijn er dj’s die in clubs ver voorbij de grenzen van Rotterdam draaien, zoals Suze Ijó, die vorig jaar op Dekmantel haar Boiler Room-debuut had en de hele wereld rondgaat met haar soulvolle houseplaten. Dj en producer Ngoni Egan, labelgenoot van Ijó bij het Utrechtse United Identities (opgericht door dj en producer CARISTA) en ook recent Boiler Room-debutant, is te horen op het Glasgowse label Avoidants recente compilatie ‘Planet Destroyed’. En dan is er natuurlijk het duo Animistic Beliefs, dat vorig jaar de 3voor12 Award voor Beste Nederlandse Album in ontvangst nam voor hun plaat ‘MERDEKA’.
Nachtleven
Marvin Lalihatu (ook onderdeel van Public Relations) legt uit hoe Animistic Beliefs is ontstaan: ‘Ik zat in een soldeerclub in WORM, waar we avonden organiseerden onder de naam ‘Noodlebar’ om te laten horen wat we zoal deden. Op een van die avonden had ik geen zin om in mijn eentje op te treden, dus vroeg ik Linh om mee te doen.’ Linh Luu: ‘Toevallig kwam mijn zus toen kijken met een vriend van haar die programmeerde voor Atlas Electronic (festival in Marrakech, he). Een jaar later vroeg hij ons om een avond te cureren in Transportbedrijf, wat nu Perron heet. We wisten toen niet dat we dit voor een lange tijd zouden doen, het was allemaal zó spontaan begonnen. Maar na verloop van tijd beseften we dat we dit fulltime konden doen.’ Hoe raken zij geïnspireerd door Rotterdam? Lalihatu: ‘In onze tienertijd gingen we naar techno- en gabberfeestjes in Waterfront en de Asian parties in Hollywood. Ik denk dat die periode en het Rotterdamse uitgaansleven heel veel impact op ons heeft gehad.’ Luu: ‘Dat was heel bepalend voor ons, op artistiek niveau maar ook persoonlijk.’ De sound van het duo, waarin ze een nieuwe muzikale taal van elektronische en Zuidoost-Aziatische invloeden creëren, is lastig te definiëren. Lalihatu: ‘Ons geluid blijft te snel veranderen om er een label op te drukken. Dat hoeft van mij ook niet, we passen toch niet echt in één scene of genre.’ Luu: ‘Als mens veranderen we ook continu, dus het is logisch dat onze muziek daarin meegaat.’
Anno 2023 zou het niet erg zijn als er meer clubs bijkomen in de stad, vindt Lalihatu. ‘Dan zou er nét iets anders worden geprogrammeerd in de stad. In Berlijn zijn we bijvoorbeeld naar een ambientbar geweest, Kwai, waar je ook gewoon zittend naar de muziek kan luisteren. Zoiets zou heel goed passen in Rotterdam.’ Luu: ‘We zien wel dat vrienden van ons ook met goeie initiatieven bezig zijn.’ Lalihatu: ‘Sukubratz doet bijvoorbeeld een residentie in Poing, daar boekt hen echt hele toffe acts.’ Zo boekte de dj afgelopen januari de Venezolaanse Safety Trance, die met Arca heeft samengewerkt. Lalihatu: ‘Wij vinden onze vrienden ook echt stuk voor stuk goeie artiesten, LARASATI, Acidic Male, Dj Shahmaran: we zien ze allemaal graag optreden.’ Het duo werkt ook samen met Rotterdamse makers, zoals ontwerper Dragadina, die regelmatig podiumkostuums voor ze creëert, en kunstenaar Jeisson Drenth, waarmee ze onder de noemer CACHE/SPIRIT te zien waren op Conflux Festival. Luu’s hoop op een divers aanbod in de elektronicamuziek echoot wat Dietrich ook te zeggen had over bandjes: ‘Voor onze shows reserveren we een aantal tickets die specifiek zijn bedoeld voor Zuidoost-Aziatische queers. We willen namelijk dat zij zien dat het mogelijk is om elektronicamuziek te maken vanuit onze achtergrond. Hopelijk inspireren we daarmee een nieuwe generatie van Zuidoost-Aziatische artiesten.’
Heimwee
Zelfs als je pas een paar maanden bezig bent met dj’en, kun je op steun rekenen in Rotterdam. De Japanse Kate Takada, die nog geen twee jaar geleden naar Rotterdam is verhuisd voor haar studie, vertelt hoe Rotterdam haar muzikale belevingswereld overhoop gooide. ‘Het begon allemaal heel toevallig, ik woonde pas net in Rotterdam, maar was even terug in Japan om mijn vrienden en familie te zien. Daar vertelde een vriend dat hij een dj kende uit Rotterdam, Luce Bree. Als onderdeel van het collectief Bound45 organiseert hij hele interessante avonden in Rotterdam. Ik kende ze helemaal niet en vond uitgaan destijds niet zo leuk, omdat ik een heel ander beeld had van elektronicamuziek. Toch heb ik besloten te gaan kijken en in één klap veranderde mijn hele beeld van het uitgaansleven. Ik wist niet dat je kon dj’en met de muziek waar ik van hield, zoals soul uit de jaren 1970.’ Takada besloot een dj-cursus te volgen bij het Rotterdamse collectief KLAUW. ‘De dj’s die de workshop begeleidden, DJ Shahmaran en Dykehouse, waren zo geduldig en behulpzaam dat ik het dj’en ook durfde te proberen.’ Binnen de kortste keren kreeg ze van een mede-dj en vriend een kleine mixtafel te leen en begon ze, met behulp van vrienden, steeds meer te oefenen. ‘Koen bood me al vrij snel een optreden aan op een Bound45-avond. Ik was zo nerveus dat ik bijna elke dag heb geoefend, wat resulteerde in een set die volgens het publiek kennelijk heel goed was. Dat voelde zo goed, om meteen feedback te krijgen op de mix die ik had gemaakt.’
Inmiddels heeft ze meerdere optredens achter de rug en zet ze het dj’en voort onder de naam 恵杜 (Keito). ‘Ik ben nu bezig met het uitbreiden van mijn muzikale kennis, om wat meer te kunnen experimenteren. Maar ik kijk er heel erg naar uit om voor meer publiek te staan. De Rotterdammers zijn tot nu toe alleen maar behulpzaam geweest. Daarom wil ik hier ook graag blijven, er hangt zo’n sterke samenhorigheid. En het helpt dat ik hier ingrediënten kan vinden voor de Japanse gerechten die ik wil maken. Dat stilt mijn heimwee een beetje.’
Mengelmoes
‘Om even terug te komen op je vraag, over wat typisch Rotterdams is… Ik denk dat ik het antwoord heb gevonden: we zeiken hier allemaal zo ontzettend veel,’ zegt Dietrich lachend. ‘Ik heb het gevoel dat ik alleen maar kritisch ben geweest over de stad. Maar naast al dat gezeik hou ik ook gewoon van Rotterdam.’ De stad inspireert haar vooral door de mengelmoes aan mensen die ze dagelijks tegenkomt. ‘Rotterdam West is echt mijn thuis. Het zit hier vol met de geuren en kleuren van Surinaamse, Chinese en Indische eettenten. Dat zie je niet zomaar in iedere stad. Wanneer ik terugkom van tour haal ik meteen een Surinaams broodje. Of ik ga even de stad in, kijken naar de dagjesmensen die hier komen winkelen in het weekend.’ Al die verschillende mensen, klanken, inspiraties, eettenten, toko’s en culturele initiatieven maken dat Rotterdam voor veel artiesten als thuiskomen is. Ondanks de vele bouwputten voor onbetaalbare huurwoningen en bestemmingsplannen die culturele ruimtes in de weg zitten, weten haar inwoners eigenzinnige kunst en inspirerende acts neer te zetten. Met zoveel inwoners, ieder met een eigen verhaal en de smaak van heimwee die af en toe wordt gestild met een broodje bakkeljauw of een portie roti, is Rotterdam bij uitstek de stad van de melancholie.
Misschien is dat wel typisch Rotterdams. Dat, én het gezeik.