Winteroor: warm en avontuurlijk

Hasselt was even geen uithoek meer, maar werd voor een dag het centrum van free jazz en vrije improvisatie. Kunstencentrum België liep helemaal vol en combineerde de gezelligheid van een warme huiskamer met de allure van een grote club. Allemaal dankzij de kundige, sympathieke inrichting en de indrukwekkende lijst namen op de affiche.

Na de concertreeksen ‘Oorstof’ organiseerde Sound in Motion nu voor het eerst een volwaardig festival: Winteroor. Belgische en Nederlandse jonge snaken op het programma, zoals Seppe Gebruers, Onno Govaert en de Amsterdams-Sloveense Kaja Draksler, maar ook internationale top, met als uitschieters Fred Van Hove en Evan Parker.

Hoewel Winteroor al vlak na de noen aanving, lieten we de eerste bands aan ons voorbijgaan. Negen uur aan opperste improvisatie, dat kunnen alleen de meest atletische oren aan. De namiddag werd gevuld door Draksler-Govaert-Coomans, Three Babies en Honest John. Wij pikten in toen Fred Van Hove en Roger Turner kwiek op het podium sprongen.

Sommige mensen worden oud zonder het in de gaten te hebben. Fred Van Hove zit met getorste rug aan de piano, maar wanneer je de ogen sluit, doet niets vermoeden dat deze ondergewaardeerde, maar niettemin legendarische pianist de tachtig nadert. Het duo met drummer Roger Turner kletst en klatert energetisch. De vingers van Van Hove toveren nog grillige watervallen uit de toetsen, waar de bulderende drums mee versmelten. Een eerste lange improvisatie van zo’n veertig minuten verloopt homogeen, ondanks het krachtige spelen, zwenkt en zwalpt de muziek maar weinig. Een tweede korte improvisatie van amper vijf minuten is opener en leger. De percussie van Turner klinkt soms als een stuk karton, een aluminium gamel en een set bestek. Vanuit het niets stuwt een energiehoos de muziek omhoog.

Van energiehozen gesproken, de woeste John Dikeman trekt bits het volgende trio op gang, met naast hem pianist Seppe Gebruers en bassist Hugo Antunes. De saxofonist wekt extreme reacties op, afkeer van zijn pregnante luidheid of aantrekking tot zijn astrante rebellie. Deze versimpelde tegenstelling gaat voorbij aan een andere vraag: behoort het tot het wezen van muziek om te communiceren? Ik meen dat luisteren overeenstemt met het openen van een boek, verdrinken in het verhaal waar de muzikant zijn kwetsbaarheid en kunde inlegt. Paradoxaal genoeg verdwijnt de persoon die speelt door deze eerlijkheid, de focus ligt op het wat van het verhaal, niet op het wie van de auteur. Aan deze basiswet tornt John Dikeman, het schijnt mij toe dat hij gesloten boeken naar je hoofd smijt. Daarmee beperkt hij zich tot het communicatiemiddel an sich, en waagt zich niet aan het moedige proces van het communiceren. Er opent geen innerlijk rijk, terwijl ik geloof dat het sacrale, algeheel menselijke pas bereikt wordt door diep af te dalen in zichzelf. Paradoxaal genoeg zorgt de geslotenheid van de speler ervoor dat het louter over de speler kan gaan.

Ook Antunes en Gebruers hebben drift en hevigheid in zich, maar hier maakt het deel uit van het verhaal dat ze vertellen. Piano en bas belanden meermaals in een duo- of solosituatie, dan valt op hoe graag en gretig de twee elkaar vinden. Vooral dan kunnen prachtige stemmingen als complexiteit, vertwijfeling, tederheid en onbeslistheid tot uiting komen, totdat het afgebeten wordt en de twee ertoe verleid worden hun spel te verharden.

Met Friends & Neighbors staat er zowaar een echte band op het podium, pupiters incluis. De Noorse groep vernoemt zich naar een album van Ornette Coleman en doet haar naam eer aan. Strakke, volle thema’s met lijnen en backgrounds van de blazerssectie die afgewisseld worden met vrije, open stukken die soms heel knap zijn. Vooral Oscar Grönberg imponeerde op piano, tijdens zijn solo liet hij zijn zinnen heerlijk ademen. Ook bassist Jon Rune Strøm neemt een van de open stukken in, met zijn bijzondere basklank, die hard klettert maar toch ook veel kern in zich draagt. Thomas Johansson (trompet) en André Roligheten (saxofoon, klarinet) vormden een krachtig centraal blazersduo.

Het von Schlippenbach trio, uitzonderlijk niet met Paul Lovens maar wel met Paul Lytton aan de drums, sloot de avond af. Een klassiek free jazzconcert met Evan Parker centraal op het podium. Het optreden denderde door, voldeed aan de verwachtingen, zonder die te overschrijden. Als je de ogen sloot kon je alvast het dromenrijk binnenwandelen via een turbulent voorgeborchte. Vooral de passages in duo konden bekoren, dat waren de momenten waarop de stroom van noten, tonen, klanken duidelijker vorm kreeg, er kwamen punten, leestekens en hoofdletters in het verhaal.

Met Winteroor achter de rug is het weer uitkijken naar de nieuwe reeks Oorstof. Onder meer John Butcher, Dave Rempis en Jon Rune Strøm (jazeker, die van Friends & Neighbors) staan op het programma.