Begin februari staat traditioneel het Grauzone festival met zwarte inkt in de agenda genoteerd. Met een doordachte mix van doorgaans donkere livemuziek, kunst en debat is het festival in een decennium uitgegroeid tot een kwaliteitsmerk.
Voor haar elfde editie mocht het Grauzone festival drie dagen na elkaar het bordje ‘uitverkocht’ etaleren aan de ticketbalie. Opnieuw kwam het publiek uit de vier windrichtingen: het Nederlands was overduidelijk níét de overheersende taal. Dat publiek – jong en iets minder jong – had zich bovendien zo excentriek mogelijk uitgedost; weliswaar in vijftig tinten zwart. Grauzone laat al enkele jaren de beker van de monocultuur aan zich voorbij gaan en opteert voor het festival als een grote safe space. Dat vertaalde zich (helaas) bij momenten ook een beetje in de line-up die dit jaar een tikkeltje minder spannend en cutting edge oogde dan de vorige edities. Toekomstige headliners zoals Idles, Viagra Boys, Whispering Sons, The Murder Capital of Shame stonden dit jaar niet op de poster, maar die dingen gaan natuurlijk snel, ongecontroleerd en vooral onvoorspelbaar. Grauzone 2024 zal de geschiedenisboekjes ingaan van de consolidatie. Dit gezegd zijnde: het publiek heeft gelijk, niet de recensent. En er vielen sowieso nog genoeg vette krenten uit de pap te vissen.
Zangeres/bassiste Isa Holliday (uit Manchester) en haar Belgische shoegazeband Slow Crush kregen de eer om het festival af te trappen in de grote zaal van het Paard. Die was om 17.30u al aardig gevuld. Slimme zet van de organisatie om niet, zoals vorig jaar, het feest in gang te trekken in een kleine zaal. Terecht verder, want Slow Crush is een méér dan gerodeerde band met ontelbare internationale shows op hun conto. Hun laatste album (‘Hush’) dateert ondertussen van 2021; er diende bijgevolg geen plaat te worden gepromoot. De Belgen startten behoorlijk intens en furieus, maar het duurde toch even tot de geluidsbalans acceptabel goed zat. Het zág er bovendien erg goed uit ook: veel mist, veel mysterie, veel beweging. Inherent aan het genre zat de zang achteraan in de mix en lag de nadruk op sound en sfeer (en niet zozeer op songs). Naar het midden van de set toe kozen ze (vreemd genoeg) voor verstilling en rust; en dat deed het concert niet echt goed. De spanningsboog zakte als een pudding in elkaar, net als de aandacht van heel wat aanwezigen. Te veel binnen de Slowdive-lijntjes kleuren had vermeden kunnen worden door een bommetje te droppen zoals A Place To Bury Strangers dat op de vorige editie deed. Dat had de meubelen eventueel kunnen redden, maar het programmaboekje dicteerde een verhuis.
Belgen
Prima excuus om uit te vogelen hoe die andere Belgen, Pruillip (beetje dwaze bandnaam, niet?), het er vanaf zouden brengen op het kleine podium. De ene zijn dood is immers een ander zijn brood. Niet alleen nieuwsgierige kwaliteitsjagers en meerwaardezoekers, maar ook bezoekers die de grote zaal waren ontvlucht werden verwelkomd door een zingende drumster (Annelies Van Dinter die we nog kennen van Echo Beatty en TAKH) en gitarist Louis Evrard. Het duo had wél een album voor te stellen, namelijk hun titelloze debuut op Cortizona; en daar gebruikten ze hun dik halfuurtje speeltijd dan ook voor. Het geluid dat de gitarist uit zijn instrument toverde, was initieel zo heavy, smerig en industrieel dat het de funderingen van het gebouw deed krommen, maar na verloop van tijd bleek het toch iets te veel een one trick pony te zijn. Overdonderend was het zeker; en het eerste kwartier waren we behoorlijk onder de indruk van hun sound: een monolithische bastaardvorm van industriële sludge. Van Dinter smeerde het – verder kale – geluid dicht met flink wat unheimische elementen uit een batterij elektronische doosjes. Noteerden we in ons digitaal notaboekje: Chelsea Wolfe meets ASVA en Earth. Pruillip voelde misschien wat als de vreemde eend in het stilistische bad, maar hun korte set liet niet na om verrassend genoeg nog lang na te zinderen.
De hype annex hysterie rond Föllakzoid hebben we persoonlijk nooit echt begrepen. Binnen het kader van Grauzone en haar uitgesproken heterogene en diverse publiek (in álle betekenissen van de woorden) houdt het natuurlijk wél steek. Domingo García-Huidobro – alias Domingæ, trots trans en queer – en twee kompanen op drums en gitaar trakteerden een opnieuw flink gevulde zaal op iets wat leek op een catwalk-event en een wereldkampioenschap intro. Wie van het Chileense trio bezwerende krautrock-met-motorik-beats verwachtte, moest over het nodige geduld beschikken. Niets mis met koketteren met je lijf; maar dat onnozel en aanstellerig gedol met dat lampje en glas rode wijn werkte danig op de zenuwen; precies omdat het zo lang duurde en de minuten van de speeltijd wegtikten. Het concert leek maar niet echt op gang te komen. Kwam het eindelijk uit de startblokken dan hoorden we iets dat het midden hield tussen HTRK en Factory Floor. Lees: een gestripte mix van kale elektronica, noise, drones en krautrock. Een rondje bier en een blik op de festivalapp leerden ons dat we dringend andere oorden moesten opzoeken.
De nieuwe 12inch van de Londense Nuha Ruby Ra (‘Machine Like Me’ op Brace Yourself) draait al een poosje rondjes thuis op de Thorens. Met een geluid dat schatplichtig is aan The Birthday Party, Crime & The City Solution en The Gun Club waren we dan ook heel nieuwsgierig of ze die broeierige avant/postpunk ook op een podium waar kon maken. ‘Machine Like Me’ in het algemeen en ‘6 In The Morning’ in het bijzonder ademen qua sfeer zowel Londen als Berlijn; en daar houden we wel van. Op papier was het misschien wel een van de beste beslissingen van Grauzone om haar uit te nodigen. Helaas pindakaas. Geen band te bespeuren op het podium. Alleen Nuha Ruby Ra, een microfoon en een (tijdje een) koperblaasinstrument rond haar nek gedraaid. Soundmixshows: daar komen we echt de deur niet meer voor uit. Net zomin als voor charlatans die hun e-mailcorrespondentie of sociale media onderhouden op een podium. Next!
Stationwagen
Elk nadeel heeft gelukkig dan weer zijn nadeel (vooral in Nederland). Zo komt er onverwachts wat tijd vrij om te eten. Dat kan op Grauzone ter plaatse en veganistisch. Lekker, duurzaam en je moet er deur niet voor uit. De penetrante bak- en vetlucht krijg je er drie dagen gratis en voor niets bij. Schoonheidsfoutje misschien, maar aangenaam is anders.
Zeuren helpt niet; en wanneer het allemaal te veel wordt, is er natuurlijk altijd Manchester en haar muzikale apostelen. Zoals The Underground Youth bijvoorbeeld; al resideren die al jaren meer in Berlijn dan in Noord-Engeland. De band rond Craig Dyer is een van de sterkhouders van het fijne Fuzz Club Records en stelt live nooit teleur. Centraal in hun aanzienlijk oeuvre (ondertussen al meer dan tien albums) staat wat ons betreft ‘Haunted’ (uit 2015 alweer). Alle kleine frustraties en onbelangrijke irritaties smelten als sneeuw voor de zon als al direct in de set dat album wordt aangeboord met ‘Collapsing Into Night’. De band speelt wat moeiteloos een best-of-set kan worden genoemd die grasduint door zowat hun volledige discografie. Er wordt ouder werk aangeboord zoals ‘I Need You’, ‘Strangle Up My Mind’ (allebei uit ‘Delirium’) of ‘Morning Sun’ uit het tien jaar oude ‘Sadovaya’. ‘What Kind Of Dystopian Hellhole Is This?’ uit 2017 wordt driemaal bezocht, namelijk met ‘Half Poison, Half God’, ‘Alice’ en ‘You Made It Baby’. Postpunk klinkt bij The Underground Youth, hoe melancholisch meestal ook, nooit als een lui doorslagje van Joy Division en co. Die krijgt namelijk, in meer of mindere mate, een welgekomen psychedelisch kraagje aangemeten. Historisch was het niet, maar degelijk als een Zweedse stationwagen zonder meer.
‘The Demonstration’ (Daïs,2017) was het album dat ons, na eindeloos repetitief luisteren, opnieuw de weg naar boven wees in een donkere periode. Misschien was het een teken dat Drab Majesty dat jaar Grauzone mocht openen. Zeven jaar later blijken ze de afsluiter van (het livegedeelte van) de eerste dag te zijn. Dat is natuurlijk geen toeval. Andrew Clinco (alias Deb DeMure) heeft ondertussen twee uitstekende en een prima album op zijn naam staan. Van openingsact naar headliner – onder meer dankzij Grauzone – dat is een pluim die het festival ongegeneerd op haar hoed mag steken. Festivalsets zijn uiteraard altijd gebalder dan een normale clubshows, vandaar dat Clinco en Alex Nicolaou (alias Mona D.) ervoor kozen om het debuut ‘Careless’ links te laten liggen. De setlist bestond bijgevolg voor de helft uit nummers uit hun laatste album ‘Modern Mirror’ (2019) en ‘The Demonstration’ (‘Dot In The Sky’, ‘Cold Souls’, ‘Too Soon to Tell’, ‘39 By Design’). Afsluiten deed het olijke duo met ‘The Skin And The Glove’ (mét akoestische gitaar) uit de vorig jaar verschenen ep ‘An Object In Motion’.
Niet binnen geraken bij onder Harsh Symmetry (in The Grey Space Basement) of SDH (kleine zaal): het is een oud zeer op festivals met meerdere (kleine) podia, maar ondertussen zijn we voldoende geconditioneerd om het gelaten te aanvaarden. Het is een kwestie van nauwgezet plannen en harde keuzes maken. That’s all.
Randanimatie
Traditioneel bestaat dag twee van Grauzone in Den Haag uit platenbakken uitpluizen bij onder andere Vinyl Grove, 3345 en Bert’s Records, Duitse biertjes drinken in Biercafé De Paas en lekker Indonesisch eten met Incubate-vrienden in Soeboer. We zijn blijkbaar niet de enigen; de lokale middenstand plukt mooi een graantje mee van het internationale publiek van het festival. Hopelijk waardeert de stad dit dan ook.
Dag 2 werd afgetrapt met een emotioneel eerbetoon en een minuut respectvolle stilte – je kon werkelijk een speld horen vallen – voor Luis Vasquez die enkele weken geleden op een feestje stierf (samen met John Juan Mendez van Silent Servant en van het techno-collectief Sandwell District overigens). Met zijn band The Soft Moon had hij namelijk op dat moment moeten spelen. Zijn drummer en manager werden op het podium geroepen door de organisatoren waarna The KVB hun stek op het podium mocht invullen. Geen al te dankbare opdracht, maar Nicholas Wood en Kat Day hebben voldoende podiumervaring om ook dat varkentje te wassen. Hun nieuwe album (‘Tremors’) verschijnt pas later dit jaar; daarom werd er geplukt uit hun recentste album ‘Unity’, maar even goed passeerden er oudjes zoals publieksfavoriet ‘Always Then’ (al vroeg in de set) of ‘From Afar’. Als voorsmaakje voor die nieuwe plaat was er wel de single ‘Labyrinths’. Doemde op uit ons getroebleerde geheugen: Crash Course In Science. Het hielp – voor een behoorlijk statische live act als The KVB -ook niet echt dat hun visuals boven hun kop werden geprojecteerd in plaats van achter hen. Nu leek het wel op een of andere amateuristische schoolpresentatie. Afsluiten deden ze met een oprecht eerbetoon aan Luis Vasquez. Prima set, dito concert, maar het grote podium is niet echt hun natuurlijke habitat.
Dat geldt wél voor Wesley Eisold en zijn Cold Cave-vehikel. Eisold is namelijk de man van de muzikale Grote Gebaren en Diepe Emoties. De facto is zijn synthpop/darkwave-project sinds ‘You & Me & Infinity’ grosso modo gemuteerd in een voltijds New Order-tributeband, maar zo lang dat memorabel materiaal oplevert zoals ‘Glory’ hoor je ons niet klagen. Een fan in het publiek had een bos bloemen meegebracht en dat leek op een of andere manier wel te kloppen met Eisolds enigmatische Morrissey-podiumallures. Drama en dansen zaten prima in elkaar vervlochten en dat leverde niet alleen een goed concert op met onder andere ‘Underworld USA’, maar misschien wel een van de hoogtepunten van deze editie, ondanks de eentonige momenten.
Een Incubate of Le Guess Who?-ervaring kregen we ten slotte toen we op de statige oude markt café de Zwarte Ruiter indoken om Jennifer Touch uit Berlijn aan het werk te zien. Het voelde een beetje gedurfd aan om in het rijke, burgerlijke Den Haag het Grauzone-publiek uit zijn comfort zone te halen – of vice versa. Maar dat was geen probleem: het geluid was acceptabel, het bier lekker (koud) en de security vriendelijk. De Duitse bracht een potige set vol electro-pop en EBM die naar het einde toe zelfs DAF in herinnering riep. Dat ze de setlist niet routineus kopieerde van de dag voordien sprak bovendien alleen maar in haar voordeel.
Een aanval van festivalclaustrofobie, gekruid met een flinke dosis misantropie, verhinderden om ook Buzz Kull en Meltheads mee te pikken, maar op dat moment lonkte de Haagse nacht.
Nog 365 dagen en we zijn weer present.
Gezien: Grauzone Festival, 9 en 10 februari 2024, diverse locaties in Den Haag