Officieel mag 2005 voor Duitsers in de eerste plaats het Einstein-jaar zijn, voor muziekliefhebbers is het zonder overdrijven het Can-jaar. Onder de auspiciรซn van huislabel Spoon vervolgt Mute de rehabilitatie van het Can-oeuvre met een tweede reeks heruitgaves. Voor de eerste hoofdstukken van het Can-verhaal verwijzen wij u met graagte naar onze bescheiden commentaren in GC 67. Niet zelden verliezen historisch belangrijke platen na verloop van tijd hun pluimen. Can bewijst met de meesterwerken ยFuture Daysย en ยSoon Over Babalumaย, onbetwistbare hoogtepunten uit de canon van experimentele rockmuziek, het tegendeel. Niemand klonk als Can, niet toen en evenmin vandaag. Des te opmerkelijker voor een groep van geluidsmagiรซrs is dat de jongere generaties jarenlang werden afgescheept met, zoals nu blijkt, inferieur klinkende versies. Dat euvel wordt met deze remasters in glorieuze Super Audio rechtgezet.
De harmonieuze oceaanrock van ยFuture Daysย (1973) is de ideale instap voor nieuwkomers met watervrees. De wervelende psychedelische krautrock van hun vijf jaar oude debuut is nog slechts een vage herinnering. Percussie en toetsen krijgen de hoofdrol toebedeeld. Schmidt, Karoli en co zijn uitgegroeid tot meesters van textuur. De plaat baadt in een zongedroogde laidback-atmosfeer die het Rijnland voor de Californische kust lijkt te situeren. De sexy titeltrack dobbert op een subtiel schuifelende beat met enkele slaapdronken intercepties van een murmelende Damo Suzuki. Op ยSprayย koketteert Liebezeit met Afrikaanse en Zuid-Amerikaanse ritmes over de soepele bas van Czukay. De twintig minuten durende collage ยBel Airย synthetiseert hun uiteenlopende achtergronden en voorkeuren tot een hypnotisch organisme van zwoele ambientfunk en exotische etnofusion.
Damo Suzuki besluit dat zijn liefde voor een getuige van Jehovah onverenigbaar is met het leven in een rockgroep. Gitarist en benjamin van de groep Michael Karoli ย overleden in 2001 – werpt zich vanaf ยSoon Over Babalumaย (1974) op als zijn vervanger. Opener ยDizzy, Dizzyย is onderkoelde witte ska en รฉรฉn van de zeldzame keren dat Karoliยs vocalen met de muziek lijken te versmelten. Het melancholische ยCome Sta, La Lunaย had met het samenspel tussen viool en piano niet misstaan op een plaat van Tuxedomoon. Op ยSplashย heerst heftige, groovy fusionrock met een flinke portie wahwah-gitaar. Kant twee bevat de echte traktatie. Wie wil weten waar Berlijners Von Oswald en Ernestus medio jaren negentig de mosterd haalden voor hun minimale dubtechno, hoort op ยChain Reactionย Jaki Liebezeit met een machinale vierkwartsbeat de techno boven de doopvont houden. De bloedmooie, organische proto-ambient van ยQuantum Physicsย ย ruim een jaar voor de Aha-Erlebnis van een aan het bed gekluisterde ambientgoeroe Brian Eno ย ontlokt ons zelfs na de vijftigste doortocht nog een gelukzalige glimlach. ยSoon Over Babalumaย is de blauwdruk voor het beste uit postrock en IDM en daarom even essentieel als haar voorganger.
Het lijkt evident dat Can dit niveau onmogelijk kon evenaren. Toch is de opvolger een teleurstelling. Voor ยLandedย (1975) verhuist Can van United Artists naar Virgin. Voor het eerst krijgen ze de beschikking over een zestiensporen, de gedroomde kans om hun sonische genialiteit optimaal te verwezenlijken. Toch beklijft de plaat veel minder. Er wordt overvloedig gesoleerd, tracks gaan meestal recht door zee en lonken meer dan eens naar conventionele hardrock. De geaffecteerde zang van Karoli klinkt soms belegen en gedateerd. Ook de groepsdynamiek, toch de sterkte van het viertal, lijkt weg te kwijnen tussen de overvloed aan geluidslagen. Verrassend zijn de tropische jazzpop ยRed Hot Indiansย en de traditioneel uitgesponnen afsluiter. De experimentele, bij momenten haast kosmische tapecollage ยUnfinishedย plaatst het Can-concept in de elektronische studio van Karlheinz Stockhausen, niet toevallig de leermeester van Schmidt en Czukay.
Datzelfde jaar verschijnt nog ยUnlimited Editionย, een allegaartje van archiefrestjes, tracks voor films en fragmentaire, soms folkachtige stukken (ยIยm Too Leiseย) die tussen de mazen van de reguliere albums waren geglipt. Sterkst zijn wat ons betreft de oudste opnames, met vocalen van Afro-Amerikaan Malcolm Mooney , zoals het meeslepende ยThe Empress And The Ukraine Kingยof ยMother Upduffย, dat voortdendert via een manische groove en wilde sax.