Haar debuutalbum ‘Tragedy’ ging nog aan menigeen voorbij. De opvolger ‘Ekstases’ opende echter de oren. Twee overtuigende concerten deden de rest. Nieuwkomer Julia Holter uit Los Angeles klinkt zeldzaam warm en verrassend.

Ze doet beslist niet ‘zomaar wat’, zegt Julia Holter. Maar dat ze het schrijven van haar popsongs zou benaderen als een klassieke componist, wat hier en daar is gesuggereerd, dat is weer het andere uiterste. “‘Vorm’ is heel belangrijk voor mij. Absoluut. En als mijn liedjes op het eerste gehoor complex klinken, is dat zeker geen vormeloosheid. Maar als songschrijver ga ik toch meer als een popmuzikant dan als een klassieke componist te werk; vooral intutief.”

Casio & Nico

Ze staart in de verte, door de glazen wand van het Amsterdamse Muziekgebouw aan ’t IJ over het zonovergoten water. Julia, achter in de twintig, slaakt een geeuw en lijkt het zelf niet in de gaten te hebben. Het is haar eerste Europese tournee. Gisteren het Le Guess Who?-festival in Utrecht en vandaag opent ze de nieuwe concertserie And The Rest is Noise. Ze lijkt een klein beetje eh, gedesorinteerd. En nee, van Amsterdam heeft ze verder nog niet veel meegekregen, behalve dan deze panoramische blik op de IJ-oever.

Dit voorjaar, nadat in maart haar tweede album ‘Ekstasis’ verschenen was, groeide ze zowaar uit tot een ‘hypeje’ in alternatieve popkringen. Vrijwel tegelijkertijd kwam haar in 2011 verschenen debuut-lp ‘Tragedy’ ook als cd in de winkels en ontdekte een aanzienlijk groter publiek de zangeres.

En ja, de muziek van Julia is bijzonder. Liedjes die geheel door haarzelf zijn omlijst met een paar eenvoudige elektronische klavieren. Zoals n van de simpelste Casio’s die Holter op haar vijftiende van haar ouders kreeg en waarvan ze het blikkerige ritmeboxje veelvuldig op ‘Ekstasis’ gebruikt. Dat vult ze aan met overdadige ‘sound on sound’-zangpartijen. Terwijl vroeger voor dat laatste nog ingewikkeld moest worden gedaan met twee taperecorders, zijn er tegenwoordig simpele samplertjes beschikbaar.

Waar Holter haar publiek werkelijk mee verleidt, is haar zang: tintelende, warme melodien. Soms gebruikt ze een vocoder en klinkt ze een beetje als Laurie Anderson. Een enkele keer laat ze haar synthesizer als een harmonium zoeven en halen recensenten Velvet-chanteuse Nico erbij. Maar als ze helder of hoog zingt even gemakkelijk Tori Amos. Als het mysterieus wordt Zola Jesus, als het iets naar freefolk neigt Joanna Newsom en als Holter de avantgarde opzoekt Meredith Monk.

Verhalen

Die avantgarde weerklinkt vooral op ‘Tragedy’, dat – gebaseerd Euripides’ theaterstuk ‘Hippolytos’ – een sterk artistiek karakter heeft. Maar ook omdat ‘Tragedy’ met zijn in klankwolken en drones vervatte zangpartijen muzikaal nog abstracter is dan liedjesplaat ‘Ekstasis’.

“Ik weet niet of er eerst structuren zijn en ik daar mijn liedjes in giet, of dat ik mijn structuren aanpas aan het verhaal dat ik in mijn hoofd heb,” zegt de zangeres. “Tragedy’ is gebaseerd op een vaststaand verhaal en dat gaf mij vrijheid om er alle mogelijke klanken bij te halen om de emoties in dat verhaal te benadrukken. ‘Ekstasis’ bestaat meer uit losse songs en die benader ik anders.”

Dat wil echter niet zeggen dat het ‘gewone’ popsongs zijn. “Popsongs op de radio vind ik vaak zo voorspelbaar. Zo saai. Maar ik wil mijn liedjes niet geforceerd ingewikkelder maken, of mooier of juist lelijker. Als een song anders moet, dan wordt ie gewoon anders. Soms werk ik ook gewoon met coupletten en refreinen. Maar dan vraagt zo’n liedje daar ook om.”

Koken met John Cage

Zoals talloze meisjes van muzikale ouders werd Julia al vroeg naar pianoles gestuurd. Echter, in tegenstelling tot wat her en der geschreven is, speelde ze nooit cello. Wel studeerde Julia aan de California Institute of the Arts (CalArts) waar ze compositielessen volgde bij Michael Pisaro. Deze componist en gitarist maakt deel uit van de Wandelweiser-groep, een stroming die muziek vooral definieert als pakketjes stilte, bijeen gehouden door enkele zeer schaarse en subtiel gespeelde noten. Hoe eigenzinnig ook, met die Wandelweiser-ideen lijkt Julia’s muziek weinig van doen te hebben.

“Klopt,” zegt de zangeres. “Die drong Pisaro ook helemaal niet op. Ik was zo pril dat ik daar geen benul van had. We praatten vooral heel veel; als je ergens enthousiast over was, dan suggereerde hij bepaalde boeken of muziek. Heel inspirerend en stimulerend, net als zijn experimentele workshops. Pisaro stond werkelijk overal voor open!”

Tijdens haar CalArts-tijd verscheen onder de titel ‘Cookbook’ een cd-r met Julia’s versie van het John Cage-stuk ‘___, ___ ___ circus on ___’, een conceptuele compositie uit 1979 waarbij de uitvoerder volgens een aantal uitgetypte richtlijnen een boek moet vertalen in een performance. Danser Merce Cunningham deed dat bijvoorbeeld ooit met Joyce’s ‘Finnegans Wake’. Holter koos echter een kookboek en ging met allerhande fieldrecordings aan de slag. “Maar die opname moet absoluut niet als mijn debuutplaat worden beschouwd.” benadrukt ze. “Dat was gewoon een schoolopdracht.”

Onbegrip

Via CalArts kwam Julia terecht in kringen rond Human Ear Music (HEM), het label van gitarist/producer Jason Grier. Hier liet ze van zich horen met bijdragen aan platen van Nite Jewel – alias Ramona Gonzalez – en de decennialang in vergetelheid geraakte, maar inmiddels herontdekte en tot cultheldin uitgegroeide folkzangeres Linda Perhacs.

Het eerste serieuze muzikale statement van Julia is echter ‘Tragedy’. Zes lange, ijle stukken met spaarzame zang, gebaseerd op de Griekse tragedie ‘Hippolytos’, die ruim vier eeuwen voor Christus is geschreven door Euripides. ‘Hippolytos’ handelt over onbegrepen liefde, jaloezie, wraak, verschrikkelijke vervloekingen en het verdriet dat uiteindelijk resteert.
Julia zingt vrijwel letterlijke tekstregels uit het oorspronkelijke stuk, maar ingebed in soundscapes, drones, fieldrecordings of juist heel orkestraal klinkende gesampelde muziek. Soms glashelder, in andere stukken door een vocoder gehaald. Alles thuis, met simpele apparatuur. Maar het fascineert van de eerste tot de laatste groef.

“Het was mij niet specifiek om de verhaallijn van ‘Hippolytos’ te doen,” zegt de Amerikaanse. “Ik ben absoluut geen kenner van de Griekse oudheid of klassieke literatuur. Maar ik had dat boek toevallig gelezen en wat mij aansprak was het onbegrip in dat verhaal en de emoties die dat los maakte.” De verschillende op de hoes afgedrukte tekstfragmenten van ‘Tragedy’ zijn gedateerd. Echter niet in de Griekse oudheid, maar in de jaren 1990. Julia: “Ik wilde mijn verhaal niet duizenden jaren geleden laten spelen.”

Diepere gedachtes

Toen ‘Tragedy’ verscheen, was een aantal songs voor de opvolger al opgenomen. ‘Ekstasis’ is volgens Holter geen thema- of conceptplaat, maar gewoon vernoemd naar de slotsong ‘This is Ekstasis’. Het begrip ‘extase’ in de betekenis van ‘buiten zichzelf treden’ wordt vaak in verband gebracht met middeleeuwse mystici, zoals de dichteres Hadewych. In ‘This is Ekstasis’ maakt Holter gebruik van zogenaamde isoritmiek, waarbij verschillende ritmische patronen parallel aan elkaar voortdurend herhaald worden, waardoor ze op een spannende manier langs elkaar schuiven. Een muzikale techniek die ook in middeleeuwse motetten werd toegepast. “Maar die overeenkomst is puur toeval,” zegt de zangeres. “Daar heb ik echt geen moment bij stil gestaan.”

Zoals er ook geen inhoudelijk concept moet worden gezocht achter het feit dat er op ‘Ekstasis’ veel meer gesampelde stemmen en koortjes worden gestapeld dan op ‘Tragedy’. “Ik beschikte gewoon over apparatuur die ik tevoren niet had.” Evenmin moet er een ideologische lofi-gedachte achter haar muziek worden gezocht. Als Julia de goedkope Casio’s en ritmedoosjes kan vervangen door slagwerkers van vlees en bloed, nou graag!

Een paar uur later blijkt wat dat voor toekomstige albums kan betekenen. Op het podium blijft de vocoder achterwege en laat Holter zich bijstaan door cellist Chris Votek en slagwerker Corey Fogel. De eerste kan met behulp van wat effectapparatuur en in combinatie met Julia’s Nord-klavier orkestrale partijen spelen. Drummer Fogel verslaat op alle terreinen het Casiobeatboxje van de platen. Als Votek zijn strijkstok over de afgedekte snaren haalt en Fogel veegt met zijn stokken over het drumvel, scheppen ze getween de prachtigste drones. En Julia staart in de verte, over het publiek heen, door de glazen wand van het Muziekgebouw, hoe de laatste zonnestralen in het IJ glinsteren en zingt kristalhelder. Plots krijgt die tot driemaal toe terugkerende songtitel op haar albums betekenis: ‘Goddess Eyes’.

Dit artikel verscheen eerder in GC #110.

Discografie