Ze groeide op in Turkije, bekwaamde zich daar in de academische aspecten van experimentele, elektronische muziek en is inmiddels een gerespecteerde naam in de wereld van ambient. Elif Yalvaç is een artiest die verkent en ontdekt, zowel in haar muziek als in haar leven.

‘Hoe zet je obstakels om in iets positiefs?’

Elif Yalvaç groeide op in een kleine plaats in Turkije en was afhankelijk van haar vader voor haar muzikale ontwikkeling. Die regelde een gitaar voor zijn dochter en bracht haar in aanraking met artiesten als Porcupine Tree en King Crimson. Geen verkeerde opvoeding dus. De honger naar muziek bracht de eenzelvige tiener langs artiesten als John Cale en Aphex Twin en uiteindelijk tot een universitaire studie geluidskunsten in Istanboel. Inmiddels is Yalvaç alweer geruime tijd zelf een muzikante die met haar experimentele, elektronische werk anderen inspireert, getuige haar ep ‘CloudScapes’ (2016), debuutalbum ‘L’Appel Du Vide’ (2018), opvolger ‘Mountains Become Stepping Stones’ (2020) en haar recente plaat ‘Green Drift’. Eerder dit jaar bracht ze ook nog eens werk uit met het door haar opgerichte collectief Diaries of Destruction.

Professor

Yalvaç voelde al op jonge leeftijd de drang om verder te kijken dan haar leven in Turkije. Als kind verslond ze encyclopedieën en kon ze verdwijnen in atlassen. ‘Het was niet zozeer dat ik wilde ontsnappen aan Turkije, hoewel ik mij daar niet echt thuis voelde, maar ik heb altijd al de neiging gehad om te verkennen, om te ontdekken.’ Inmiddels bezocht Yalvaç al veel plekken in Europa, maar momenteel woont ze in het zuiden van Engeland. Ze is daar terechtgekomen via een speciaal Global Talent Visa. ‘Het is een visum voor artiesten en wetenschappers die een bijzondere staat van dienst hebben. Je moet bij een aangewezen overheidsinstantie, gespecialiseerd in het veld dat op jou betrekking heeft, kunnen aantonen dat je professioneel actief bent geweest en erkenning voor je werk hebt gekregen, in de vorm van uitreikingen of aandacht in de media. Ik ben daar acht maanden mee bezig geweest, maar vorig jaar was het eindelijk rond.’

Mede door die lange procedure had Yalvaç niet direct concrete plannen voor na haar aankomst, maar inmiddels heeft ze haar weg aardig weten te vinden. Ze werd recent aangesteld als professor Electronic and Produced Music op de Guildhall School of Music and Drama in Londen, iets waar ze met volle teugen van geniet. ‘Ik vind het heerlijk om te werken met jonge mensen. Zelf heb ik veel geleerd van mensen die de tijd hebben genomen om mij zaken bij te brengen en het voelt goed om dat nu op deze manier terug te kunnen geven aan een nieuwe generatie. Hun open houding en interesse inspireert me niet alleen, ik leer er zelf ook weer van.’

Chiptune

Als professor in experimentele, elektronische muziek kan Yalvaç putten uit ervaringen uit haar muzikale carrière, maar ook uit haar eigen academische achtergrond. Ze rondde een master Sonic Arts af aan de Istanbul Technical University. Haar scriptie schreef ze over de creatieve en esthetische mogelijkheden van chiptune-muziek, de klanken van oude computerspellen uit de jaren 1980 en vroege jaren 1990. ‘De factor nostalgie speelt een grote rol bij de waardering voor chiptune. Het herinnert mensen aan een tijd waarin ze als kind genoten van bepaalde videospellen. Zelf speelde ik die als kind ook. Lang niet iedereen in Turkije had daar toegang toe, maar ik had het geluk dat mijn vader groot fan was van spelcomputers. Daardoor kreeg ik de kans om met een Commodore 64, een Atari en de vroege Nintendo te spelen, wat me overigens ook heeft geholpen om Engels te leren.’

De geluiden van die vroege spellen openden een nieuwe wereld voor Yalvaç en maakten een blijvende indruk op haar. Zodanig dat ze tijdens haar studie ernaar teruggreep en besloot dieper in de materie te duiken. ‘Ik wilde voorbij dat gevoel van nostalgie gaan en onderzoeken welke andere waarden eraan verbonden zijn. De onderdelen waarmee de geluiden worden geproduceerd zijn erg beperkt, maar juist die beperking is een interessant uitgangspunt als je kijkt naar het creatieve aspect. Met moderne software kun je duizenden geluiden tevoorschijn toveren, maar dat kan ook verlammend werken. Als je kijkt naar een Game Boy dan zijn je mogelijkheden gelimiteerd tot vier geluidsbronnen: twee pulsgolven, een noisekanaal en een golfvorm. Dat zijn je enige uitgangspunten, wat doe je daarmee? Je moet weten hoe ze te gebruiken, daarin zit een educatieve waarde. Je moet er iets mee maken, dat is de creatieve waarde. Maar de geluiden, al die blips en bloops, hebben ook een esthetische waarde. Ze worden vaak gebruikt in vrolijke dansmuziek, maar ik heb ontdekt dat ze ook perfect kunnen werken in experimentele muziek, in ambient of drone. Ze kunnen net zo gruizig klinken als Jimi Hendrix die met veel effect elektrische gitaar speelt.’

Na haar scriptie stelde Yalvaç zich tot doel om haar bevindingen op haar eigen muziek toe te passen. Voor haar album ‘Mountains Become Stepping Stones’ (2020) maakte ze daadwerkelijk gebruik van een Game Boy. ‘Het is een van de instrumenten die ik daarvoor gebruikte. Ik merkte dat ik het heel mooi kon laten communiceren met mijn zelfgemaakte, kleine synthesizers en de klanken van een elektrische gitaar. Er ontstond een dialoog tussen de verschillende geluiden.’

Geluidsatlas

Een andere belangrijke bron voor dat album zijn veldopnamen, iets waar Yalvaç ook veel interesse in heeft. Al op jonge leeftijd raakte ze gefascineerd door de term ‘musique concrète’ en het werk van de Fransman Pierre Schaeffer in de jaren 1950. ‘Het componeren met concrete geluiden en daarmee een nieuwe vorm van expressie zoeken werd een uitgangspunt voor mijzelf tijdens mijn studie. Ik woonde toen in Istanboel, een drukke stad vol herrie. Maar door aandachtig te luisteren naar gesprekken op straat, het geluid van het verkeer of de golven in de baai, begon ik het lawaai anders te horen. Ik kocht een opnameapparaat en begon overal waar ik heen ging klanken op te nemen.’ Dit deed Yalvaç niet alleen in Istanboel, maar ook in het buitenland.

Het bracht haar in Engeland in aanraking met Trevor Cox, een professor in akoestische technieken. ‘Hij heeft een soort geluidsatlas samengesteld met bijzondere geluidssculpturen van over de hele wereld. Een aantal daarvan heb ik bezocht om opnames te maken, zoals de Singing Ringing Tree in het noordwesten van Engeland. Dat is een constructie van aluminium buizen die wind omzet in koorklanken. Maar ook de Sound Mirrors, betonnen bouwwerken die in de Eerste Wereldoorlog fungeerden als geluidsradars, om vijandelijke vliegtuigen aan te horen komen.’

Haar hang naar bijzondere geluidsopnames bracht Yalvaç ook naar Scandinavië en IJsland. Vooral dat laatste land intrigeert haar enorm. ‘De combinatie van het buitenwereldse landschap en de klanken die erbij horen vind je nergens anders. Ik prijs me gelukkig dat ik daar heb mogen samenwerken met Magnús Bergsson. Hij is al sinds de jaren 1980 bezig met het bouwen van een geluidsarchief waarmee hij het IJslandse landschap op auditieve wijze probeert te conserveren. Hij heeft bijvoorbeeld over lange tijd opnames gemaakt van smeltende gletsjers. Een aantal opnames die ik daar zelf heb gemaakt heb ik gebruikt voor ‘Mountains Become Stepping Stones’.

Modulair

Voor haar meest recente album heeft Yalvaç geen veldopnamen gebruikt. De focus lag ditmaal meer op het gebruik van instrumenten: een basklarinet, elektrische gitaar en modulaire synthesizers. Haar muzikale partner hierbij was Andrew Ostler, die met zijn bedrijf Expert Sleepers gespecialiseerd is in synthesizerhardware. ‘Ik mocht urenlang spelen met alle grote modulaire apparatuur, pielen met draadjes, kabeltjes en knopjes. Dat was een droom die uitkwam!’ Het album is het resultaat van geïmproviseerde jamsessies. Ik heb die opnamen later bewerkt en herbewerkt, zonder nieuwe elementen toe te voegen, net zo lang tot het gevoel erbij goed was.’ De muziek varieert tussen dromerig en confronterend, van ambient tot aan glitchy techno. ‘Ik associeer dit album met een lichtere plek dan mijn vorige albums. Ik wilde de groene natuur van Engeland naar voren laten komen, maar tegelijk ook het gevaar van de mogelijkheid dat die verdwijnt’.

Yalvaç leerde Ostler kennen via Michael Bearpark, met wie Ostler een band en een studio genaamd Darkroom heeft. ‘Met Michael heb ik de afgelopen jaren veel samengewerkt. Hij heeft mijn vorige twee albums gemasterd en eerder dit jaar hebben we samen met een aantal andere muzikanten werk uitgebracht onder de naam Diaries of Destruction. Dat project is echt een collectief dat gericht is op de wat meer toegankelijke experimentele muziek, met invloeden uit rock, noise en metal.’ Yalvaç begon hieraan te werken tijdens de lockdowns in de pandemie, toen ze zich opgesloten voelde, alleen in een kamer in Turkije. Naast haar werd dagenlang een gebouw gesloopt, een proces dat ze dagelijks door middel van foto’s en geluidsopnamen documenteerde, als een dagboek. ‘Ik wilde het idee van vernietiging als uitgangspunt voor iets positiefs gebruiken. Je kunt je erdoor laten verlammen of proberen het om te zetten in het creëren van iets nieuws.’

Het album werd uitgebracht in de lente van 2022, net op het moment dat Rusland Oekraïne binnenviel. ‘Dat was natuurlijk niet gepland, maar het heeft ertoe geleid dat we besloten hebben om alle inkomsten te doneren aan goede doelen als UNICEF. In de toekomst zullen we zeker nog meer muziek uitbrengen, wellicht met andere muzikanten en gericht op andere muziekstijlen. Ik zie Diaries of Destruction als een doorlopende samenwerking waarin alle opties open blijven.’

Nederland

Connecties heeft Yalvaç niet alleen in Engeland en IJsland, maar ook in Nederland. Via Joost Verhagen van de eclectische band Grey Lotus kwam ze in contact met Sietse van Erve, beter bekend als drone-artiest Orphax en eigenaar van het label Moving Furniture Records. Yalvaç maakte een nummer voor het album ‘This Is Release MFR100’, de jubileumplaat ter ere van honderd uitgaven op het label, en volgend jaar brengen ze samen nieuw werk uit binnen de ‘Eliane Tapes’-serie, een eerbetoon aan Éliane Radigue. ‘Sietse is net als ik groot fan van Radigue, een Franse pionier van minimalistische muziek. Ik ben zeer dankbaar dat ik mag werken met mensen als Sietse, vanuit een gedeelde passie voor muziek.’ Als luisteraars mogen we dat ook zijn. Het is uitkijken naar een liveoptreden van Yalvaç in Nederland of België.

Dit artikel verscheen eerder in GC #172.

Discografie