In aflevering twee van Gewezen Schatten blikt Maarten Schermer respectievelijk tien en dertig jaar terug. Wat blijkt: het slechts in beperkte oplage uitgekomen ‘October Language’ van Belong en het oeuvre van de Nieuw-Zeelandse band This Kind Of Punishment hebben nog niets van hun impact te hebben verloren.

Ik kan me de eerste keer dat ik Belongs ‘October Language’ hoorde nog herinneren, zelfs nog bijna voelen. Het aarzelende begin van een haperend, gedempt gerommel; een grondtoon die op gang komt, terwijl de filters worden opengedraaid. Een suizende stroom geluid die opstijgt en uitvouwt, steeds weidser, stormachtig, tot het geluid me overspoelde, optilde, verwarmde. Het album was een ingang voor me naar een nieuw type muziek. In de jaren daarna heb ik menige ruisende en suizende dronescape gehoord, gerecenseerd en gekocht. Het is dan ook druk in de hoek waar drones, ambient en shoegaze samenkomen, maar ‘October Language’ is wat mij betreft nog steeds een van de beste albums – misschien wel de beste – in het genre. Een goed bewaard geheim, niet in de laatste plaats omdat het album lang alleen tweedehands verkrijgbaar was. Iets waar John Elliotts Spectrum Spools nu verandering in brengt met een hoogstnoodzakelijke heruitgave.
Michael Jones en Turk Dietrich begonnen Belong in 2002, in New Orleans, en namen twee jaar later hun debuutalbum op. De diepe jazz-tradities van de stad lijken aan het duo voorbij te zijn gegaan, maar het is bijna onmogelijk om in hun geluid niet de stad zelf te horen. De muziek kraakt en schuurt als vervallen houten huizen, legt zich over je heen als een dikke deken, net als de warme, vochtige lucht die boven de bayou drijft. Muziek vol lagen en erosie, een schitterende ruïne van geluid. Vanwege de combinatie van synths en gitaar met veel effectpedalen werden vergelijkingen met artiesten uit zowel shoegaze als noisy ambient snel gemaakt. Maar in interviews benadrukten Jones en Dietrich de invloed van hun directe omgeving en wezen associaties met het geluid van bijvoorbeeld Fennesz en My Bloody Valentine van de hand. Andere namen die in recensies voorbijkwamen waren bijvoorbeeld William Basinski en Flying Saucer Attack – vergelijkingen die allemaal wel logisch waren, maar uiteindelijk was en is ‘October Language’ een album als geen ander. Warm, glorieus, afwisselend intiem en hemelbestormend. Vloeiend van vorm, zonder echte liedjes, maar met veel gevoel voor melodische ondertonen.

Ondergewaardeerd

Het album verschijnt pas in 2004, bij het Amerikaanse elektronica-label Carpark, alleen op cd. Recensenten zijn vrijwel unaniem enthousiast, maar succes blijft uit. Het duo toert door de Verenigde Staten en Europa als voorprogramma van Ariel Pink. In juni 2006 zie ik ze spelen in EKKO te Utrecht, voor zover ik kon zien als enige betalende bezoeker. Na afloop probeer ik band te spreken te krijgen, in de hoop ze een hart onder de riem te steken, maar ze blijken al verdwenen (en met hen de tour only 3inch-cd’s die ik nooit meer ergens heb kunnen uithalen). Verdwenen bleef het duo, tot anderhalf jaar later een curieuze 12inch met obscure Engelse sixties psychedelica-covers uitkwam. Pas in 2011 verschijnt een tweede album, ‘Common Era’, waarop de band zijn geluid heeft omgebogen naar galmende postpunk-liedjes.
Het Amerikaanse ambient label Geographic North verzorgde in 2009 een heruitgave op vinyl, maar toen die eenmaal was uitverkocht, was ‘October Language’ niet langer verkrijgbaar. Het album kreeg in de tussentijd een bescheiden underground-status. Terwijl het genre aan populariteit won, duikt het album zo nu en dan op in lijstjes van beste hedendaagse shoegaze-albums. Sommige artiesten verwijzen in hun muziek min of meer direct naar het album. Zoals Petrels, wiens lp ‘Mima’ soms bijna op een eerbetoon lijkt. Dat Petrels’ Oliver Barrett tijdens een dj-set Belong in zijn set stopte, verbaasde me dan ook niet. Mogwai-gitarist Stuart Braithwaite ging zelfs zover om ‘October Language’ een van de meest ondergewaardeerde albums van deze eeuw te noemen. Misschien brengt deze nieuwe heruitgave op lp en digitaal daar eindelijk de zeer verdiende verandering in. Kopers van het vinyl krijgen er gratis een download van de tour-cd bij.

Eigenzinnig

Voor het Nieuw-Zeelandse This Kind Of Punishment (TKP) geldt dat de waardering pas kwam lang nadat de band niet meer bestond. Nadat hun eerdere band Nocturnal Projections er in de vroege jaren 1980 de brui aan had gegeven, leenden broers Peter en Graeme Jefferies een 4-track recorder en gingen op zoek naar een nieuw geluid. Daarbij verwijderden ze zichzelf bewust van het postpunk-geluid van hun eerdere band, incorporeerden ze piano, viool en experimenten in hun muziek, en namen in een paar weken in 1983 hun eerste, titelloze album op. Het album verscheen bij Flying Nun uit Auckland, dat een belangrijk label zou worden in wat later de ‘Dunedin sound’ zou gaan heten. Voor velen in de rest van de wereld zou Flying Nun het indie- en lofi-label uit het verre Nieuw-Zeeland worden, via albums van onder meer The Chills, The Clean, Tall Dwarfs, The Verlaines en Bailter Space. Waarmee This Kind Of Punishment zich van die bands onderscheidde was een geluid dat meer weghad van The Velvet Underground dan indierock of de ‘jangle pop’ waarmee The Chills groot werden. Spaarzame pianoballades naast experimentele nummers, bijeengehouden door een vastberaden DIY-benadering en sterke songwriting. Het album heeft een ernstige, soms donkere sfeer, met bijbehorende teksten. Zo heeft de tekst van ‘Ahead Of Their Time’ me altijd een bewuste echo van Joy Divisions ‘Decades’ geleken.

Uitschieters

Op ‘A Beard Of Bees’, het tweede album, werkten de broers hun ideeën verder uit tot een meer afgerond geheel. Waar de piano op het debuut eenzaam en breekbaar klonk, klinkt hij op ‘Prelude’, het mooie instrumentale nummer waarmee het album begint, op drie sporen tegelijk. De ‘Jefferies’ hadden naar verluidt een bijna obsessieve aandacht voor het geluid; de allereerste uitgave van hun tweede album verzorgden ze zelf, via een privépersing, omdat ze bezwaar maakten tegen de perserij die Flying Nun doorgaans gebruikte. Die aandacht draagt bij aan de impact van de nummers, die soms nog net iets sterker zijn dan op het debuut-album. Uitschieters zijn ‘Turning To Stone’, waarin het directe, rauwe geluid van de eerste lp even terugkeert, en ‘The Sleepwalker’, een mooi ingetogen gitaarnummer, dat Cat Power pakweg tien jaar later covert op haar debuutalbum. Eén nummer is geschreven en gezongen door tijdelijk TKP-lid Chris Matthews, wiens mooie, treurige stem later een belangrijk element zal zijn in Headless Chickens. Ook voor ‘A Beard Of Bees’ geldt dat passende muzikale vergelijkingen moeilijk zijn te geven. Weer Velvet Underground, soms, en ‘East Meets West’ heeft iets van This Heat, maar de band was vooral zeer eigen.
Na nog een ep en een lp hield This Kind Of Punishment op te bestaan. Graeme begon The Cakekitchen, terwijl Peter onder zijn eigen naam verder ging. Intussen raakten alle TKP-platen out of print. Het Amerikaanse Ajax Records bracht begin jaren 1990 een deel op cd uit, maar ook die worden al lang niet meer bijgeperst. In de tussenliggende jaren groeide hun cultstatus, terwijl de tweedehandsprijzen gelijke tred hielden. Reissue-label Superior Viaduct brengt daar nu dankbaar verandering in door de eerste twee TKP-albums opnieuw op lp uit te brengen, nadat ze twee jaar geleden al een niet eerder uitgebracht nummer op 7inch uitgaven. Of de rest van de catalogus ook volgt is onbekend, maar ik hoop het van harte, want het hele TKP-oeuvre verdient het om ontdekt en gehoord te worden.

Dit artikel verscheen eerder in GC #145.

Discografie

Lees meer