Roem is een merkwaardig fenomeen. Dat blijkt wel uit het postuum ontdekte oeuvre van fotografe Vivian Maier. De documentaire ‘Finding Vivian Maier’ werpt licht op haar mysterieuze leven en werk. George Vermij was meteen gegrepen door haar krachtige foto’s, die nu ook in de Gentse Sint-Pietersabdij te zien zijn.

Documentairemakers hebben een zwak voor vergeten kunstenaars die in de obscuriteit leven en wat aandacht verdienen. Zo zijn er de docus The Cats of Mirikitani en Marwencol over excentrieke outsider artists die opeens erkenning krijgen. Vergelijkbaar, maar dan in de popmuziek, zijn de verhalen over Sixto Rodriguez en Death die respectievelijk zijn behandeld in de films Searching for Sugarman en A Band Called Death.
Deze waargebeurde verhalen waarbij een leven in de schaduw opeens verandert in een plek in de spotlight, spreken tot de verbeelding. Willen wij niet allemaal ooit eens de erkenning krijgen in een wereld die meer aandacht lijkt te hebben voor sensationele oppervlakkigheden? Daarnaast lijkt het een clich te bevestigen van de eenzame, miskende kunstenaar die zijn tijd ver vooruit is en net zo goed is als zijn succesvollere tijdgenoten.
In het geval van Vivan Maier is er in contrast met bovenstaande docus helaas geen louterende afloop. In Finding Vivian Maier vertelt debuterend regisseur John Maloof hoe hij bij toeval haar fotos ontdekte toen hij dozen met negatieven kocht op een veiling. Maier was toen net overleden. Bij het afdrukken werd hij gelijk gegrepen door de opvallende composities en haar scherp fotografische oog.
Maiers werken zijn nu ook te bewonderen op een tentoonstelling in de Sint-Pietersabdij in Gent. Het moet worden gezegd dat haar fotos gelijk pakken en de kracht hebben van het werk van Diane Arbus, Helen Levitt en Weegee. Het knappe is dat Maier keer op keer ook verandert in haar werk. Enerzijds is er een fascinatie voor de tragiek van het bestaan, gevangen in eerlijke beelden van mensen aan de zelfkant. Maar ze kan ook prachtige fotos maken van kinderen die al spelend zichzelf zijn.
In de documentaire vertelt Maloof over de enthousiaste en verbaasde reacties die hij ontving toen hij een aantal fotos op Flickr poste. Maar wie was nou die mysterieuze vrouw achter de camera? De zoektocht levert een standaard docu op die maar een deel oplicht van de complexe persoon die Vivian Maier was. Aan de hand van talking heads spreken mensen kort over Maier. Intieme vrienden of familie zijn afwezig en al snel blijkt dat ze een excentrieke eenling was die werkte als kinderoppas en van gezin naar gezin verhuisde. Het was voor haar de ideale baan omdat zij niet gebonden was aan een plek.
Maier was ook gesloten in het geven van details over haar leven. Ze deed zich voor als een Europeaan door te spreken met een nepaccent, ook al kwam ze uit New York. Dit soort details duiken op, maar leveren ook tegenstrijdigheden op door de verschillende herinneringen die mensen over Maier delen. De meest confronterende gesprekken zijn die met de kinderen waar Maier op paste. Daaruit komt naar voren dat ze bepaald geen zachtzinnige nanny was.
Een portret ontvouwt zich van een lastig en niet altijd even sympathiek mens, maar er blijven veel vragen onbeantwoord. De documentaire gaat niet in op de fotografische context van haar werk. Zo bleek ook Maiers moeder een fotografe te zijn. Hoe ze haar oog heeft kunnen ontwikkelen en of zij was benvloed door andere fotografen wordt verder niet uitgediept. Hiermee lijkt Maloof bewust het verhaal van een uniek genie te willen benadrukken.
De vraag wat Maier zou vinden van de postume erkenning blijft ook deels open. Hier is er ook weer een tegenstrijdigheid bij de mensen die worden genterviewd. Sommigen zeggen dat zij het verdiende, terwijl anderen aangeven dat zij geen behoefte had aan dat soort aandacht. Iets dat wordt bevestigd door haar solitaire leven. Uiteindelijk is de film een gepast eerbetoon dat soms onbewust een wrange nasmaak achterlaat. Dat merk je in de scenes van hippe galeries waar Maiers fotos worden tentoongesteld, en waar het kunstvolk kijkt naar haar uit de vergetelheid geredde levenswerk. Na haar verhaal kun jij je haast niet voorstellen dat Maier daar ook zou rondlopen. Zij blijft de fotografe in de schaduw.

Dit artikel verscheen eerder in GC #122.