In deze wanordelijke tijden gingen we ter kerke. Dit jaar geen Matteüspassie, maar Come Closer in de Oude Kerk en Ob-literate in Parkkerk. Twee avonden, twee verschillende transcendente ervaringen.
Op een zaterdagavond schuifelt een groepje mensen achterwaarts voorbij het koor van de Oude Kerk in Amsterdam. Het publiek gedraagt zich intussen zoals gebruikelijk in de Middeleeuwen: ze kletsen, ze bewonderen een nieuw kunstwerk (geen Vlaamse primitief, maar een heldere slanke oplichtende zuil van Germaine Kruip) en lopen wat rond. Na verloop van tijd bewegen de schuifelaars – het is een choreografie van Luca Hillen – zich in de richting van het oksaal waar het orgel staat. Er klinkt een drone. Het is Germaine Kruips uitvoering – samen met Will Holder – van Robert Ashley’s ‘The Entrance’. Als in in trance volgen de kerkgangers nu de schuifelaars. Zeer langzaam trekt de processie naar een zijvertrek waar de Vlaamse kunstenaar en wiskundige Valery Vermeulen (lees het interview in Gonzo (circus) #131) de kerkgangers meeneemt ver voorbij het hemelgewelf. Data uit onderzoek naar de deep universe giet hij in eigen algoritmes. Wat we horen – later in een andere, eveneens volgepakte stijlkamer – is een combinatie van Mikromedas – gebaseerd op data uit astrofysica – en Krystal Ball – Vermeulens recente onderzoek naar dark data in de financiële wereld. In de duisternis die door de hoge ramen snel binnenvalt brengt Vermeulen als een bescheiden koorheer met zijn transcendente industrial het publiek een stukje dichter bij iets wat wezenlijk was aan de vroegere wekelijkse kerkgang: een moment van rust. Dat het programma van Come Closer telkens ook krap een uur duurt – zoals de eucharistie – voelt dan ook als een natuurlijke tijdspanne. In het koor – omgeven door houten wanden met stoelen voor de koorheren – voert componist en therapeut Kees Huges met zijn klankschalen de consecratie en de zegening uit. Wat stil en new age begon eindigde in een luid spektakel dat het gekakel van de wereld buiten op de Amsterdamse wallen overstemde.
Dat de interesse voor orgels blijft groeien, blijkt ook uit het succesverhaal van het Amsterdamse Orgelpark. In de voormalige Parkkerk bij het Vondelpark staan 11 orgels waaronder ook The Busy Drone. Stichting Gaudeamus vroeg twee jonge componisten – Zeno van den Broek (voorheen ook bekend als Machinist) en Gagi Petrovic – om een nieuwe compositie voor orgel te maken. Dat werd Ob-literate, geïnspireerd door een essay van Walter Benjamin. Ergens tussen uitwissen en compleet vernietigen, dat is wat ze beoogden. Middels hun ingenieuze score voor 5 zangers, orgel en 3 ‘kubussen’ horen we telkens niet het hele verhaal. De blanco’s mogen we zelf invullen. Of gewoon de verzonken klanken ondergaan. Soms luister je ingespannen, dan weer moet je het laten gaan. Ob-literate is een intens stuk: soms misschien zo intens dat het ook de luisteraar zelf dreigt weg te vagen. Ob-literate is begin september 2016 opnieuw te gevoelen tijdens de Gaudeamus Muziekweek in Utrecht.
Gezien: Come Closer, Oude Kerk Amsterdam, 12 maart 2016 | Fotograaf: Ernst van Deursen
Gezien: Ob-Literate, Orgelpark Amsterdam, 18 maart 2016 | Fotograaf: Gersande Schellinx
Tekst: Ruth Timmermans