‘The Shedding Of Skin’ is de eerste langspeler van Use Knife, de eerste release van VIERNULVIER Records, een unieke Belgisch-Irakese kruisbestuiving en bovenal gewoon een dijk van een plaat waarin groovy modulaire synthesizers de paringsdans aangaan met traditionele Arabische percussie en zang.
‘Irakese muziek is complex en ontoegankelijk.’
Use Knife bestaat uit Saif Al-Qaissy, Stef Heeren en Kwinten Mordijck. Op een van de laatste zonnige na-zomerdagen doet het drietal op het terras van het Gentse VIERNULVIER-café alles uit de doeken over Use Knife. Over de herkomst van hun groepsnaam bijvoorbeeld, waarvoor ze de mosterd haalden bij een tekst van de Britse groep Current 93: ‘The stars spell grammar or use knife’. Voor Heeren betekent die zin zoveel als: ‘we kunnen praten of we kunnen geweld gebruiken’. Het is geen letterlijke call to action, maar eerder een metafoor die wortels heeft in Heerens verleden als punkliefhebber en zijn interesse in politieke en filosofische thema’s.
Tijdens het veertien minuten durende nummer ‘To Feed the Gentry’ vult Heeren al zingend de liedtitel aan met het woord ‘cobblestones’, oftewel: dat de burgers van hoge stand getrakteerd worden op een portie kasseien. Deze politiek getinte boodschap is voor hem eerder een tekst zoals ook geschreven had kunnen worden voor zijn Kiss the Anus of a Black Cat-project. KTAOABC is de groep opgericht door Heeren en later aangevuld door onder anderen Mordijck, die oorspronkelijk een stijl hanteerde die omschreven kan worden als donkere neofolk, maar die de laatste jaren eerder richting new wave met meer en meer elektronische invloeden is geëvolueerd. Het zevende album van KTAOABC ging zodanig een andere richting uit, dat Heeren en Mordijck besloten om met een volledig nieuw project op de proppen te komen. Zo zag Use Knife het daglicht. Er werden nieuwe nummers opgenomen bij Joris Caluwaerts, toetsenist bij STUFF., en op 6 maart 2020 werd de eerste ep uitgebracht. Twee weken later plaatste België alles achter slot en grendel vanwege de pandemie.
Tradities
Uiteindelijk werden de plannen van Heeren en – Mordijck niet volledig door de lockdown gedwarsboomd. Het idee leefde namelijk al om een extra invloed toe te voegen aan de dynamiek van Use Knife. Choreograaf Seppe Baeyens, voor wie Heeren regelmatig muziek maakt, kwam met het idee om Arabische muziek mee te nemen in zijn meest recente voorstelling ‘Birds’ uit 2021. Er was dus al voor de release van de ep een auditie gepland met Al-Qaissy. De klik tussen het drietal was er meteen. Al-Qaissy had als Arabisch traditioneel percussionist al langer de wens om iets met elektronische muziek te doen.
Geboren in Bagdad, vluchtte hij door de oorlog in Irak naar Syrië en vervolgens naar Turkije om in 2015 uiteindelijk in Brussel terecht te komen. Zijn eigen focus ligt vooral op -Irakese percussie en zang. ‘Elk land in de regio heeft zijn eigen muzikale tradities en stijlen. Ik gebruik ook stijlen uit omringende landen. De Irakese stijl is vrij complex en niet zo toegankelijk. Irakezen kunnen zich makkelijk aanpassen aan de stijl van de buurlanden, maar omgekeerd is dat niet het geval,’ vertelt de percussionist.
Al-Qaissy komt uit een muzikale familie en was van zin dat door te zetten door muziek te gaan studeren aan de universiteit. De Amerikaanse invasie van Irak zette brutaal een punt achter die droom. Studeren in het buitenland was te duur. Tijdens de jaren dat hij in Turkije en Syrië woonde, bekostigde hij privélessen om zo zijn vakmanschap bij te schaven. ‘Vandaag ben ik als muzikant bezig om een kunstenaarsstatuut aan te vragen,’ zegt Al-Qaissy.
Heruitvinden
‘The Shedding Of Skin’ is een metafoor voor het beginnen aan een nieuw leven, maar het album gaat ook over het verschil in privilege dat Mordijck en Heeren ervaarden ten opzichte van Al-Qaissy. ‘Kwinten en ik waren erg verbaasd en geschrokken over de realiteit die Saïf heeft meegemaakt,’ verklaart Heeren. ‘Wij hebben in België zo’n geprivilegieerd leven waarbij we kunnen terugvallen op sociale vangnetten. Je kent wel de verhalen uit de media van mensen die vluchten en wat voor een helse tocht die hebben meegemaakt. Maar het is wat anders om dat rechtstreeks uit iemands eigen mond te horen.’
Toch heeft ‘The Shedding Of Skin’ vooral ook een positief thema over het afwerpen van een oude huid en het opbouwen van iets nieuws. Op diezelfde denkpiste past het natuurlijk ook dat de eerste release van kunstencentrum VIERNULVIER een thema aansnijdt waar het zelf recent mee te maken kreeg. Voor de minder ingewijde lezers: de Vlaamse socialistische partij SP.A besloot in 2021 unilateraal om de naam van de partij te veranderen naar Vooruit. Bleek dat nu ook de naam te zijn van een bekend Gents kunstencentrum. Daarom zag het kunstencentrum zich genoodzaakt zich te distantiëren van de politieke partij en werd de naam VIERNULVIER geboren als verwijzing naar de van het internet gekende error-code. Om de verwarring nog groter te maken blijft het gebouw zelf wél nog gewoon de historische naam De Vooruit dragen.
Bruggenbouwen
Ook tijdens het samenwerken bij Use Knife ontstond er af en toe een kleine kortsluiting tussen de westerse en Arabische manier van denken over muziek. ‘Het is niet gemakkelijk om die twee stijlen te combineren. Muziek is uiteindelijk een taal. In de Arabische stijlen zijn er veel regels; het is een heel technische en klassieke manier van muziek maken. We hebben samen een nieuwe taal moeten creëren,’ zegt Al-Qaissy. Een van de moeilijkste aanpassingen bleek het ritme te zijn. ‘Bij westerse muziek gebruik je voornamelijk een vierdelige maatsoort. Arabische muziek beschikt over veel complexere maatsoorten,’ legt toetsenist Mordijck uit. ‘We proberen ons in beide richtingen aan te passen. Voor mij is het interessant dat we niet geprobeerd hebben om iets Arabisch te spelen en Saïf langs zijn kant ook niet geprobeerd heeft om westerse muziek te spelen,’ vervolgt hij.
De muziek zelf werd vooral gemaakt tijdens een reeks residenties in een aantal prominente Vlaamse cultuurhuizen, waaronder Trix, De Grote Post, N9 en natuurlijk het grootste deel van de tijd bij -VIERNULVIER. Voor de mixing van het album keken ze naar iemand die een brug kon slaan tussen de -Arabische en westerse wereld: -Radwan -Ghazi -Moumneh, bekend van het -audiovisuele performance–project Jerusalem In My Heart. -Moumneh is van origine Libanees maar vluchtte in 1993 naar -Montreal. In 2004 richt hij de vermaarde opnamestudio -Hotel2Tango op, samen met leden van Godspeed You! Black Emperor.
‘De muziek zelf werd opgenomen bij mij thuis en in de studio van Joris Caluwaerts, waarna deze opnames naar Radwan werden verstuurd voor de mixing. Vervolgens hebben we vele Zoom–sessies gehad om de mixing te bespreken,’ vertelt Heeren. -Jerusalem In My Heart speelde op 15 oktober samen met Use Knife op de releaseshow in De Vooruit. Tijdens die releaseshow werd Use Knife ook vervoegd door Youniss Ahamad voor de visuals. Tevens afkomstig uit Irak, liet hij zich inspireren door het traditionele schilderwerk van zijn grootvader. Om een beeld te krijgen van hoe dat eruitziet kan je op -YouTube de video voor het nummer ‘Ptolemaic’ zien.
Paukeslag
De Arabische en westerse tegenstellingen werden ook doorgetrokken in de zangteksten. ‘Tijdens de residenties waren er improvisaties waar Saïf bepaalde Arabische traditionele teksten zong. Die hebben we vervolgens geanalyseerd. Het waren teksten als: ‘Wanneer ik droom, denk ik aan je parfum’. We vroegen ons af of we bepaalde woorden of thema’s van die teksten konden veranderen naar iets persoonlijkere zaken. Bijvoorbeeld: ‘Wanneer ik droom, denk ik aan alles wat ik achtergelaten heb’,’ legt Heeren uit. ‘Er zijn bepaalde woorden of zinnen die we voorstelden waarvan Saïf zei dat ze not done waren in de Arabische zangcultuur, dus daar moesten we ook rekening mee houden,’ vervolledigt Mordijck.
‘In de Arabische muziek gaat het vaak over schoonheid en liefde. Het was ook de bedoeling om die Arabische muziek wat meer politiek getint te maken. Ik vlucht uit mijn land, maar wat neem ik mee in mijn hoofd? Voor ons bestaat het Arabisch natuurlijk vooral uit klanken, dus het was ook belangrijk dat de teksten goed aansloten bij de muziek.’
Terwijl Al-Qaissy zijn persoonlijk verhaal bezingt via omgevormde traditionele liederen, greep ook Heeren terug naar oudere stijlen. Op het nummer ‘Coup d’état’ inspireert hij zich op Paul van Ostaijens beroemde gedicht ‘Boem Paukeslag’. Onomatopeeën worden afgewisseld met Nederlands, Frans en Engels, op een bezwerend ritme van loeiende synths en kletterende percussie. Er zit een interessante tegenstelling tussen de teksten van Al-Qaissy en Heeren. De ene zingt persoonlijke teksten gebaseerd op oude tradities, de ander zingt teksten over meer politieke en filosofische thema’s op iets minder oude tradities. ‘Voor mij is het logisch om die politieke en sociale onderwerpen aan te snijden,’ vertelt Heeren. ‘Saïf is gewoon heel content om hier te zijn, dus hij heeft minder die neiging om heel politiek te denken. Dat is een interessant contrast. Wij hebben de luxe om politiek te zijn in België.’