De wereld had blijkbaar 26 jaar nodig om de waanzin van The Jesus Lizard bij te benen. Het kwartet wordt beschouwd als een van de meest opruiende bands van de jaren 1990. ‘Rack’ – uit via Ipecac Records, het label mede-opgericht door Mike Patton – klinkt als The Jesus Lizard in optima forma.
Het zijn wat je noemt karakters, die lui van The Jesus Lizard. Zowel in zijn verschijning als zijn spel roept gitarist Duane Denison beelden op van een revolverheld uit het Wilde Westen; blues en country sudderend in het vagevuur van noise. Drummer Mac McNeilly is een tikkende tijdbom; iedere ontploffing messcherp en gecontroleerd. McNeilly’s geometrische slagkracht vormt een onmiskenbare tandem met de kronkelende baslijnen van David Wm. Sims. Zoals wijlen Silver Jew en The Jesus Lizard-fan David Berman stelde over Sims: ‘When he plays bass, it looks like he’s looking up God’s dress’.
En dan hebben we het nog niet eens gehad over die andere David; David Yow, een markant figuur waarvoor we de term ‘frontman’ wellicht moeten herdefiniëren. Yow kermt en krijst tussen het geluidsgeweld als een rodeoclown met serieus hersenletsel, klauterend door de menigte in zijn gepatenteerde cowboylaarzen. Niemand ontkomt aan Yow tijdens zo’n Jesus Lizard-show. Net als die verrekte kobold in ‘Twilight Zone: The Movie’ is hij overal en nergens tegelijk; een potsierlijke dodendans met stemmen tussen de oren en denkbeeldige monsters.
Gevaar
Over films gesproken: Yow bouwde na de breuk van The Jesus Lizard aan een tweede loopbaan als B-acteur en grafisch vormgever in Hollywood. Hij noemt de ‘reunie’ van The Jesus Lizard dan ook liever een ‘re-enactment’, zo vertelt hij ons via Zoom. ‘Mijn gedrag op het podium was grotendeels te danken aan de muziek waarmee ik begin jaren 1980 opgroeide in de punkscene van Austin,’ herinnert hij zich. ‘Bands waren toen echt vermakelijk om naar te kijken: Terminal Mind, The Butthole Surfers, Sharon Tate’s Baby en The Dicks.’ Met de ambitie de Amerikaanse tegenhanger te worden van The Birthday Party, begonnen Yow and Sims in die tijd zelf ook maar een bandje, Scratch Acid, waaruit later The Jesus Lizard zou ontspruiten. ‘Het is altijd belangrijk om te onthouden dat het allemaal gewoon entertainment is. Mensen geven hun zuurverdiende geld uit om je te zien optreden. Het is altijd de hoofdzaak geweest om een memorabele indruk achter te laten.’
Sims valt zijn naamgenoot bij: ‘Een show moet meer zijn dan alleen de muziek. Anders kunnen mensen net zo goed thuis de plaat opzetten.’ Yow: ‘Ja, dat is ook precies hoe ik erin sta. Al sinds onze punkrockdagen in Austin hou ik van risico en gevaar. Al is het is wel altijd vriendelijk gevaar. Persoonlijk snap ik niet waarom mensen tegen mij zeggen: ‘Je lijkt zo boos en gemeen’. Onze muziek vind ik zelf eerder ‘komisch confronterend’.’
Vuurwerk
Tijdens de jaren 1990 behoort wanorde tot de orde van de dag in de wereld van The Jesus Lizard. De twee Davids hebben een overvloed aan ‘komisch confronterende’ verhalen op voorraad, vaak met een destructieve afloop. Sims herinnert zich bijvoorbeeld een ‘vriendelijk akkefietje’ tijdens een tournee met de posthardcoreband Six Finger Satellite; de band stapte in de tourbus en plots weerklonk er een luid getsjirp, van talloze krekels die tussen de apparatuur en instrumenten krioelden. Dit was geen Bijbelse pest, dit was The Jesus Lizard. Yow vertelt dat hij vroeger een kikker had als huisdier; bij de dierenwinkel kon je een bak met krekels kopen als levend voer. En zo ontstond het duivelse plannetje. ‘Maar zij waren begonnen!’, scandeert Yow. De oude vos verandert eventjes weer in een ondeugende kwajongen. They started a war and we finished it. Het hele gedoe begon toen zij mayonaise of mosterd onder de deurhendel van onze bus gesmeerd hadden. Maar goed, we namen wraak op Six Finger Satellite. Ik geloof dat Whitney, onze geluidsman, een riem met vuurwerk kocht. Die plakten we vast aan hun uitlaat. Nadat ze het hotel verlieten reed de band over de hete oprit van de snelweg. Het vuurwerk ging af; veel explosies en nog meer rook. Ze waren doodsbang… Ik ben echt, écht blij dat niemand is gestorven. Toegegeven: dat was schandalig gevaarlijk!’
Yow slaakt vervolgens een zucht van opluchting. ‘Maar, eh, maar we zijn nog steeds goede vrienden hoor! En we hoeven gelukkig geen oorlog meer te voeren.’
Vier maanden voor de eerste show huurde ik een fitnesstrainer in.
Marteling
Yow mag dan een parallel bestaan hebben opgebouwd als karakteracteur, zo’n ‘re-enactment’ van de uitputtingsslag van de gemiddelde Jesus Lizard-show is op zijn 64ste geen koud kunstje meer. De oorlogen met Six Finger Satellite en ongedierte mogen dan gestreden zijn, maar de strijd met Vadertje Tijd houdt niet op. ‘Ongeveer vier maanden voor de eerste show huurde ik een fitnesstrainer in,’ grijnst Yow. ‘Ik laat me drie keer per week een uur lang door hem martelen.’
Een noodzakelijke marteling, misschien, want op ‘Rack’ klinkt The Jesus Lizard net zo luguber en ongeregeld als in de begindagen van de band. Helaas is Steve Albini niet meer onder de levenden om het mee te kunnen maken. Een jonge producer genaamd Paul Allen, werkzaam in de Audio Eagle Studio van The Black Keys-drummer Patrick Carney, ging tot het gaatje om de magie van het vroege Jesus Lizard-werk eer aan te doen.
‘Er was geen doordacht plan over hoe we de plaat zouden maken en hoe we ze zouden plaatsen in de context van al onze eerdere platen,’ legt Sims uit. ‘We hebben er eerlijk gezegd niet zo diep over nagedacht. Ik denk dat we gewoon de draad hebben opgepakt waar we eind jaren 1990 waren gebleven. Als je een plaat schrijft neem je altijd je invloeden mee, en die vermeng je met je eigen input. In combinatie met de andere bandleden wordt dat een soort vreemde totaalsom. Maar we hebben in de tussentijd naar andere muziek geluisterd; dus ons perspectief is een beetje verschoven.’
Hakbijl
Een plaat die voor Yow van grote invloed was op ‘Rack’ heeft ogenschijnlijk – stilistisch gezien dan – weinig raakvlakken met The Jesus Lizard: ‘The Living Road’ van de Mexicaanse folkzangeres Lhasa de Sela, die in 2010 op nieuwjaarsdag stierf aan de gevolgen van borstkanker. ‘Ik was ontzettend geraakt door haar stem, de productie, de gevoeligheden; de manier waarop Lhasa zingt in Spaans, Engels en Frans. Het doet me een beetje denken aan Tom Waits – als Tom Waits een vrouw was – maar ook niet helemaal. Ik vind ‘The Living Road’ een van de mooiste platen ooit gemaakt. Wat me er zo in aantrok? Nou, alles! Ik vond het zo indrukwekkend; ik zocht haar op en dacht: ‘Misschien is ze wel op tournee in de buurt!’ Toen bleek dat ze was overleden.’ De twee nummers waarop Lhasa’s invloed het meest naar voren komt zijn – volgens Yow – ‘Falling Down’ (‘Ik stal min of meer haar frasering’) en openingssalvo ‘Hide & Seek’.
Opvallend is de aanwezigheid van meerdere vrouwelijke figuren in de songteksten van Yow; de vraag overvalt hem zichtbaar. ‘Daar heb ik niet zo bewust bij stilgestaan, maar inderdaad. Ik sta veel stil bij familie. Op deze plaat is er een moeder, een zoon, een zus…’ Hij last een denkpauze in. ‘Mrs. Gayton, die ik op ‘Armistice Day’ noem, is Minnie the Moocher uit het gelijknamige nummer van Cab Calloway. Ze was een dakloze vrouw die geliefd was bij de buren – iedereen hielp voor haar te zorgen. Ze stierf op Armistice Day (‘Klaproosdag’, waarop slachtoffers van de Eerste Wereldoorlog worden herdacht, jw.).’
‘Lord Godiva’ is een oud nummer dat voor ‘Rack’ werd afgestoft. Het nummer refereert aan de graaf Leofric uit de elfde eeuw. Uit protest tegen Leofrics beleid, omdat hij de belasting niet wilde verlagen, besloot zijn vrouw, Lady Godiva, naakt te paard door de stad te rijden. ‘We schreven dat nummer in 1997… of was het 1996?,’ fronst Yow. ‘We hadden het nummer destijds een paar keer live gespeeld, maar ik ben inmiddels vergeten waarom het Lord Godiva heette. Ik vond de originele songtekst, en een zin, die later was geschrapt, luidde: ‘My lady saved him from taxes/I finished him with axes.’
Op ‘Rack’ gaat The Jesus Lizard als vanouds de perversiteit niet uit de weg. De hakbijl keert terug op de voornoemde ‘Hide & Seek’, dit keer in de handen gedrukt van een wraakzuchtige heks. ‘She’s a battle-axe with no sense of humor’, spuugt Yow, vlak voordat Denisons gitaar ontspoort als een oorverdovende alarmbel. ‘Er was iets in een tekst van Lhasa dat me deed denken aan een heks. Ze zong dat als ze het op kon nemen tegen engelen en mannen, ze nooit meer in duisternis zou hoeven leven… of zoiets. Het gedeelte over heel ver worden meegesleurd, totdat je lichaam wordt afgeschuurd, was direct geïnspireerd op Lars Von Triers ‘The House That Jack Built’.’ Yow vertelt dat hij auditie deed voor de rol van Virg in Von Triers nogal polariserende film over een psychopathische seriemoordenaar. Die rol ging uiteindelijk naar Bruno Ganz, al zou de rol Yow zeker niet hebben misstaan. Het lezen van het scenario liet bij hem een blijvende indruk achter: ‘What the fuck man, it was something else’.
Angst
Waar David en David het over eens blijven is het beeld van The Jesus Lizard als een tegendraadse en anti-intellectuele act, wentelend door de pure chaos als een gulzig varken. Daarbij ook de overweging om kunstmatige intelligentie te gebruiken voor de clip van ‘Alexis Feels Sick’ – ondanks de waarschuwing van Ipecac dat er kritiek zou komen. ‘Een paar maanden geleden speelde een goede vriendin van mijn vrouw en mij haar eerste show. Ze maakt elektronicamuziek, samen met een ander meisje. Ze hadden projecties op het podium, gemaakt door kunstmatige intelligentie. Dat vond ik er zó cool uitzien! Het blies me omver hoe fucked up het was,’ grinnikt Yow. ‘Die software snapt hoe lichamen en gezichten in elkaar zitten, maar armen, handen, voeten en benen heeft het niet onder de knie. Dan krijg je bijvoorbeeld drie handen, en de manier waarop het allemaal vervormt en transformeert… Als het door een mens bedacht zou zijn, zou je onder de indruk zijn van diens verbeeldingskracht. Ik bedoel: hoe bedénk je zoiets?’
Yow besloot zelf aan te klooien met de AI-software-app Pika, met de videoclip als verwrongen resultaat. Natuurlijk voelt hij, zelf jarenlang grafisch vormgever (leuk feitje: Yow ontwierp posters voor animatie-blockbusters als ‘Frozen’ en ‘Garfield: The Movie’), het innerlijke conflict. ‘Ik voel veel empathie voor mensen wier leven door kunstmatige intelligentie wordt verwoest. Mijn eigen baan wordt er ook door getroffen: het soort opdrachten dat ik sinds 1999 uitvoerde, dat krijg ik nu niet meer. Ik heb al bijna vier weken niet gewerkt en mijn baas heeft geen idee wanneer ik terug kan komen. Dus nee, ik ben niet blind voor alle negatieve effecten van kunstmatige intelligentie op de arbeidsmarkt.’ Yow veert nog een keer op. ‘Maar zoals ik zei: het ziet er zó cool uit! Het leert zo snel, totdat het zodanig goed wordt dat je het verschil gewoon niet meer kunt zien. Maar dan is het totaal niet meer interessant en ziet het er maar gewoontjes uit. Het heeft niet meer dat rare, het aspect dat het fucked-up maakt. Zodra AI-programma’s te goed worden, en je het verschil niet meer ziet tussen het kunstmatige en de realiteit, hoop ik dus dat je terug kunt gaan naar een legacy-versie, waar je kunt zien hoe fucked up, ongewoon en raar het er nu uitziet.’
‘Maakt dat je dan niet ontzettend bang?,’ luidt de vraag. Het antwoord van Yow omschrijft The Jesus Lizard sluwtjes perfect: ‘Het is allemaal zo opwindend… en zo, zo beangstigend.’
