Na-gedachten: George Michael (1963 – 2016)

Dimitri Vossen neemt afscheid van George Michael. Een artiest die veel meer was dan een ‘mainstream’-artiest. Hij had ook verborgen rebelse of experimentele kanten.

Een goeie maat en ikzelf hebben een flauwe running joke gaande over een gemeenschappelijke kennis. De grap is ergens eind jaren 1990 ontstaan, toen we hem op café aanspraken met de naam “George Michael”. Dat was echt nérgens op gebaseerd – er was zelfs geen fysieke gelijkenis buiten een wassende stoppelbaard. Zijn reactie was destijds echter zo hevig en verontwaardigd, dat we het ondertussen al twintig jaar regelmatig oprakelen.

 

Guilty

George Michael (Photo by ITV / Rex Features ( 759507CS))
George Michael (Photo by ITV / Rex Features ( 759507CS))

Goed begrepen: we hebben die non-vergelijking nooit bedoeld als een schimpscheut. Want naast een bijzonder melig gevoel voor humor, delen we ook een diep respect voor de mens en de artiest George Michael. Ik kan dat zeggen zonder enige zweem van ironie, want ik heb zijn muziek nooit als een ‘guilty pleasure’ beschouwd. Dat soort pleziertjes zijn namelijk nooit aan mij besteed geweest – je vindt iets goed of je vindt dat niet, en stellen dat je weet dat het fout is lijkt me altijd zo’n zwaktebod, alsof je je eigen smaak niet kan of wil verantwoorden en dan maar veilig verstopt achter wat ironie. Het is onzekerheid vanuit een vals schuldgevoel, en zoals de man zelf ooit stelde in ‘Careless Whisper’: “Guilty feet have got no rhythm”.

Topartiest

Dat is best een goeie tekstregel, ja – wat zeg ik: ik vind het een gewéldige regel. George was nauwelijks twintig toen hij het schreef. Zelf vond hij het overigens een karamellenvers, maar samen met zijn tweede solosingle ‘A Different Corner’ gaf het nummer al blijk van zijn potentieel om verder te reiken dan de bubblegumpop van Wham!
En laten we wel wezen: dat hoog opschietend talent piekte meteen het hardst op zijn solodebuut ‘Faith’ uit 1987. Bijna dertig jaar later valt het nog nauwelijks voor te stellen, maar hier was een album dat Michael direct in het rijtje schoof van het soort popartiesten dat enkel in de jaren 1980 kon bestaan, die kortstondige sweet spot toen de platenindustrie uiterst gecalculeerde bestsellers kon vormen uit muzikale toptalenten als Michael Jackson, Madonna en Prince. Dat triumviraat wordt nog steeds beschouwd als hét uitgelezen kransje van die gouden periode, maar George Michael evenaarde met zijn debuut makkelijk hun succes.

R&B

‘Faith’ was een schot in de roos bij de critici, met een miljoenenverkoop bij het publiek: maar liefst 51 weken in de toptien waarvan 12 weken op de eerste plaats, vijf singles in de top vijf en 25 miljoen op het moment van schrijven (en denk daar nu alvast een paar miljoen bij in het komende jaar). Het tieneridool bewees zich als een volwassen wereldster met een plaat die nog steeds mag gelden als een absolute triomf in de geschiedenis van de popmuziek, bovendien grotendeels geschreven, gearrangeerd en geproduceerd door de artiest zelf.
Het titelnummer opent de plaat, knipoogt heel even naar Michael’s voormalige band met een statige orgelintro die even de melodie van Wham!’s ‘Freedom’ citeert, om dan in te zetten met één van de meest iconische akoestische gitaarstrums uit de popgeschiedenis. De rest van de plaat botviert Michael zijn voorliefde voor funk, soul en gospel, op eigenzinnige wijze maar duidelijk met een groot hart en diepe kennis van zijn muzikale invloeden. Niet voor niets scoorde ‘Faith’ nog beter in de zwarte R&B lijsten dan in de Billboards, een prestatie die Michael naar eigen zeggen meer plezier deed dan zijn mainstream succes.

Sensueel

George Michael - Faith (video still)
George Michael – Faith (video still)

De uitgesponnen versie van ‘I Want Your Sex’ blijft een sterk staaltje white boy funk, en de singleversie was een voorbode van Michael’s levenslange flirt met de controverse. Vele radiostations sloegen het nummer in de ban, of draaiden ten hoogste de ietwat kuisere gecensureerde versie ‘I Want Your Love’.
Maar het zijn vooral de ballads op ‘Faith’ die Michael’s uitgelezen talent voor songschrijverij bewijzen. ‘Father Figure’ is verbluffende gospel met een tekst die achteraf gezien zijn ontluikend besef over zijn geaardheid op een zeldzaam genuanceerde manier weet te verwoorden: ambigu en complex, maar met een kordate ondertoon van broeiende sensualiteit. Het was de ‘Thinkin’ Bout You’ (Frank Ocean) van z’n tijd, als je wil.
En dan is er ‘One More Try’, misschien wel één van de mooiste soulballads ooit geschreven. Zes minuten lyrische mijmering over een nieuwe relatie, schipperend tussen twijfel en onzekerheid, passie en verlangen, om uiteindelijk te besluiten ervoor te gaan met de regel ‘Maybe just one more try’, de enige keer dat de titel in de tekst voorkomt.

Kwinkslag

Dit artikel heeft niet de bedoeling een volledig overzicht te geven van George Michael’s carrière – daarvoor kan u op genoeg andere plekken terecht. Zijn muzikale parcours doorheen de jaren 1990 valt op z’n minst tumultueus te noemen, en ging bovendien gepaard met een desastreuze persoonlijke levenswandel. Maar de manier waarop George Michael uiteindelijk verkoos om daarmee in strijd te gaan, heeft mijn eerbied levend gehouden toen de aandacht voor de muziek al lang was verslapt. Michael had zich makkelijk kunnen laten vangen in het keurslijf van de popartiest op wereldniveau, maar elke tegenslag wist hij uiteindelijk als een rebel te verwerken. En wat nog mooier is: gaandeweg leerde hij ook de onvermijdelijke valkuilen van het leven in de schijnwerper naar zijn hand te zetten, vaak met een kwinkslag en een absolute lak aan de verwachtingen.

Schaakmat

Outside’ blijft het beste voorbeeld: de publieke vernedering van een arrest voor zedelijke feiten in een openbaar toilet werd een half jaar later de meest flamboyante en hilarische outing die de wereld ooit heeft gekend, een virtuele schaakmat voor elk rioolblad dat dacht van deze zaak nog jaren te kunnen smullen.
Ook opmerkelijk: Michael heeft zich in geen enkele instantie ooit publiek geëxcuseerd voor zijn gedrag. Tijdens zijn drugsarrest in 2006 reageerde hij laconiek met “my own stupid fault, as usual.” Hij zou zijn eigen misstappen nooit goedpraten, maar altijd hield hij vast aan z’n claim op een eigen leven en een eigen mening in weerwil van zijn fans, de pers en de industrie.

Kebab

George Michael - Shoot The Dog (video image)
George Michael – Shoot The Dog (video image)

Deze houding zorgde er ook voor dat hij in 2004 één van de weinige mainstreamartiesten was die openlijk en zeer duidelijk een standpunt innam tegen Bush en z’n War on Terror met ‘Shoot The Dog’. De bijhorende videoclip was vintage George: niet alleen was hij bijtend in z’n kritiek tegenover premier Blair (letterlijk afgebeeld als de schoothond van Bush), maar hij laat het niet na om smakelijk met zijn eigen imago te lachen middels cartoonportretten van zichzelf in de verschillende fases van zijn carrière, als Homer Simpson, of in de gedaante van de Village People. In 2007 dook hij op als zichzelf, in Ricky Gervais’ comedyserie ‘Extra’s’, met een joint in de bek en een kebab in de hand, op zoek naar een promiscue avontuurtje.

Georgios

Eenvoudig werd het emotionele leven van George Michael nooit. In 2005 gaf hij nog toe in een interview met The Independent dat hij ineenkromp wanneer hij zijn naam op televisie zag verschijnen: “I feel terrified. I have to change the channel”.
Maar de voornaamste les in de showbusiness had Georgios Kyriacos Panagiotou alvast geleerd: verwar nooit jezelf met het personage dat je voor het publiek vertolkt. Terwijl hij met zichzelf lachtte, bleef hij een mens voor het publiek, in plaats van een zielige punchline te worden. Het doet me hopen dat hij met die verworven zelfkennis enigszins in vrede is kunnen heengaan.

 

George Michael bij Gonzo (circus)? Uit de kast was een serie in Gonzo (circus) gepubliceerd tussen 2003 en 2006 waarin medewerkers hun voorliefde voor zogenaamde ‘mainstream’-artiesten kenbaar maakten en vooral de verborgen rebelse of experimentele kanten van deze artiesten voor het voetlicht brachten. Deze traditie zetten we onregelmatig online verder; veel te vaak na een overlijden helaas.

Nog meer nieuws krijgen over muziek en kunst?

Schrijf je in op de Gonzo (circus)-nieuwsbrief!