Magneetband is een band van polyethyleen, bedekt met magnetische deeltjes en een toplaag. De toplaag bestaat uit een bindmiddel, meestal polyurethaan met magnetische deeltjes (ijzeroxide/Fe2O3, magnetiet/Fe3O4 of chroomdioxide/CrO2), samen met aanvullende smeermiddelen, dispergeermiddelen en stabilisatoren.(1)
Op een maandagavond ben ik thuis als mijn aandacht wordt getrokken door een diepe bromtoon. Het geluid is haast onhoorbaar, maar het is er. Ik voel het in mijn lijf. Vanbinnen trilt er iets mee – mijn maag, mijn milt? Het komt van de straat aan mijn rechterzijde. Het is zo duidelijk aanwezig dat ik het haast op de kaart kan aanwijzen: aan de overkant van de straat, door de poort en dan het hofje in. Het is stil in huis en de brom is zo luid dat hij al mijn aandacht opeist. Als ik ’s nachts in bed lig hoor ik de brom nog steeds. In de dagen die volgen, blijft het geluid me achtervolgen. Gedachten worden onderbroken, zelfs als er graafwerkzaamheden zijn op straat is het er. Op de dagen dat ik thuis ben speel ik ter afleiding ‘Little Alchemy’. Het gaat als volgt. Je begint het spel met vier elementen: water, aarde, lucht, vuur, op een leeg canvas. Je combineert de elementen en zo ontstaan nieuwe eenheden.
Water en aarde is modder.
Water en lucht is regen.
Regen en aarde is plant.
Plant en modder is moeras.
Lucht en vuur is energie.
Energie en moeras is leven.
De bindmiddellaag bevat harde segmenten van polyurethaan en zachte segmenten van polyester met een hoger moleculair gewicht, die verantwoordelijk zijn voor de elastomere eigenschappen van de laag. De basisfilm, of substraat, is vaak polyethyleentereftalaat, maar kan ook celluloseacetaat of polyvinylchloride zijn.
Na een tijd ben ik aan de brom gewend geraakt. Hij is er bijna altijd als ik thuis ben. Op de bank, als ik lees, als ik opruim of in de tuin zit. Het geluid wordt een schaduw die ik met me meedraag. Op een woensdagochtend besluit ik dat ik het geluid wil onderzoeken. Ik sluit mijn ogen en zoek de brom op. Als ik hem tegenkom, staart hij me aan met één lui oog. Hij is gitzwart. Ik probeer de contouren te volgen: harde hoeken, ze lijken op scherp afgetekende kantelen. ‘Waar kom je vandaan?’ vraag ik, maar het geluid antwoordt niet. Ik probeer het nog eens. In het donker probeer ik dichterbij te komen. Het ruikt naar rottend fruit. Ik zet een stap naar voren en er gaat een schok door me heen, alsof ik onder stroom sta. Duizend speldenprikken in mijn ogen, in mijn oren, mijn mond. Als ik mijn ogen open, voel ik me misselijk en leeg. De rest van de dag staar ik voor me uit, zonder ergens echt aan te denken. Ik wil alleen verder met mijn canvas. Sommige elementen zijn op meerdere manieren te maken. Stof kan gemaakt worden met aarde en lucht, maar ook met zon en vampier. Vampier is mens en bloed. Bloed is mens en mes. Mes is metaal en steen. Op een vrijdag maak ik golf. Golf is wind en zee. Ik staar naar een plaatje van een sinus, stil en onbewogen op het overvolle canvas.
Water en water is zee.
Wind en zee is golf.
Golf en lucht is geluid.
Aarde en leven is mens.
Mens en geluid is muziek.
Alledrie de componenten – magnetisch deel, bindmiddel en drager – zijn potentiële bronnen van defect. De bindmiddelpolymeren zijn onderhevig aan hydrolyse. In dit proces worden lange moleculen uit elkaar getrokken door een reactie met oxidaan, waardoor kortere moleculen ontstaan. De kortere moleculen hebben niet dezelfde bind-integriteit als de langere moleculen. Net als bij een wollen trui, als er genoeg afzonderlijke garens worden doorgeknipt, zal de trui uiteindelijk uit elkaar vallen.
Een van de mooiste geluiden die ik ken is dat van overvliegende ganzen. Het is een markering van de tijd – lente of herfst, ieder jaar opnieuw – en tegelijk een ezelsoor in mijn wereldatlas: ze gaan ergens naartoe waar ik niet ben. Nog een geluid waar ik van houd: het ARP filter. Éliane Radigue werkte het grootste deel van haar leven op een ARP 2500 synthesizer. Een simpele sinustoon neemt me zachtjes bij mijn hand. Hij trilt en wiebelt, alsof hij een klein beetje moet plassen. ‘L’île Re-Sonante’, een werk dat ze in 2000 componeerde, legt me in een wolkendek terwijl het over mijn neus aait. Na acht minuten vouwt er een bloem open die een clusterbom aan kleuren verspreidt.
Aarde en vuur is lava.
Lava en aarde is vulkaan.
Vulkaan en water is eiland.
Eiland en eiland is archipel.
Procedures zoals tape baking kunnen de bindintegriteit tijdelijk verbeteren. Het effect van de behandeling is tijdelijk en het wordt aanbevolen om de informatie op de behandelde tape binnen één of twee weken over te zetten op nieuwe tape. Voor andere soorten degradatie kan het bakken van de tape juist meer schade aanrichten. Deskundig advies wordt aanbevolen.
Lava en lucht is steen.
Steen en vuur is metaal.
Metaal en leven is robot.
Robot en mens is cyborg.
Do androids dream of electric sheep?
In de weken die volgen zoek ik het geluid steeds vaker op. Het duurt even voordat ik veilig in de buurt kan blijven zonder een schok te krijgen. In het begin wordt mijn aanwezigheid gedoogd, maar na een tijd begint het op me te reageren. De antwoorden bestaan uit binaire codes die ik niet begrijp. Ik observeer met een gevoel van vervreemding.
Ik begin over het geluid te dromen. In mijn dromen verandert het in lava, vloeiend metamorf gesteente dat diep in de aarde ligt. Ik zie tijdlagen in prachtige blauwschakeringen, gekristalliseerde kwartsen en flonkerend serpentijn. Iedere keer word ik wakker met de brom in mijn rechteroor en de geur van rottend fruit in mijn neus. Ik kruip verder onder de dekens en luister of er ganzen overvliegen. De herfst loopt al ten einde.
Anneroos Goosen
Anneroos Goosen is mede-oprichter en zakelijk leider van Het Concreet. Het Concreet is een experimentele labruimte voor klank in Tilburg, en is het langetermijnproject van componisten Mathijn den Duijf, Mathijs Leeuwis en maker-filosoof Anneroos Goosen. Binnen Het Concreet worden nieuwe klankwerelden gecreëerd met analoog materiaal, en staan imperfecties aan de basis van een muzikale zoektocht. Met Klank&Komma neemt Het Concreet het voortouw in de ontwikkeling van een muziekjournalistiek die aansluit op het hedendaagse domein van klankexperiment.
voetnoot:
(1) Bron: Van Bogart, John W. C. (1995), ‘Magnetic tape storage and handling: a guide for libraries and archives’, The Commission on Preservation & Access. ISBN-1-887334-40-8.
