Het was een primeur: footworkpionier Traxman draaide in september zowel in Antwerpen als in Amsterdam. Tijd voor een inventarisatie van de footworkscene in de Benelux. Hoe is het voor Nederlandse en Belgische artiesten om die relatief onbekende dansmuziek uit Chicago te maken?

Het is nog voor twaalf uur als we aankomen bij Het Bos, een klein muziekpodium Antwerpen. Wat hip uitziende mensen staan voor de deur een speciaalbiertje te drinken en een sigaret te roken, terwijl er uit het betonnen gebouwtje salvo’s diepe basdrums dreunen. Het zijn deze bassalvo’s waarvoor we vanuit Nederland naar België zijn gekomen. Legendarische deejay Traxman brengt deze nacht immers zijn footwork uit Chicago naar België: een primeur voor de Benelux.

Sneller

Wat is footwork? Een zeer beknopt antwoord van de Belgisch artiest Nick Verschraegen (Nick Wormfinger) is “snelle trap”, en zijn omschrijving zit er niet ver naast. Footwork is een jonge vorm van basmuziek die dezelfde punch heeft als trap. Het heeft door de vele soulsamples ook wat weg van hiphop, maar de beats zijn veel sneller en harder. De grootse uitdaging is om op de muziek te dansen. Verwacht geen four to the floor beats zoals bij house of techno, maar juist gebroken, syncoperende ritmes die de danser uitdagen tot nieuwe, ingewikkeldere passen.
Traxman maakt die muziek als geen ander. Met zijn eclectische samplekeuzes (van Black Sabbath tot Michael Jackson), vlijmscherpe drums en ijskoude synthesizers heeft hij een blauwdruk gelegd voor hoe footwork zou moeten klinken. Zijn muziek gaat alle kanten op, maar de footworkmeester – een ware performer – houdt altijd alles onder controle. In de jaren 1990 draaide Traxman al ghetto house (een soort Chicago house met minimaal en lo-fi drummachinegeluid en veelal seksueel expliciete teksten) voor Chicago-label Dance Mania, nu laat hij zijn footwork voor het eerst horen aan een enthousiast publiek in Het Bos.

Foot Juice

De Utrechtse footwork-artiest Frank Los is een van mijn bijrijders op weg naar het feestje in Antwerpen. Hij komt niet alleen mee voor Traxman, die hij nog niet eerder heeft zien draaien, maar ook om zijn Belgische ‘familie’ weer te zien. Onder de naam Frenquency is Frank namelijk als enige Nederlander deel van het Belgische footworkcollectief Foot Juice. Samen werken zij aan nieuwe releases en proberen ze hun footwork aan de man te brengen op zelf georganiseerde feestjes. Het is ook Foot Juice geweest die het voor elkaar kreeg om Traxman voor deze avond naar België te halen. Zulke onderhandelingen gebeuren tegenwoordig via Facebook, waar footworkartiesten van over de hele wereld met elkaar in één netwerk zitten.
Ook Los is op die manier bij Foot Juice terechtgekomen. Zijn verhaal is exemplarisch voor hoe de kleine, maar hechte scene in elkaar zit. “Toen ik een paar releases had uitgebracht werd ik door David, de oprichter van Foot Juice, benaderd”, legt Los uit. “Hij vroeg of ik kwam spelen met Teklife-artiesten Feloneezy en Jackie Dagger. Dat was een heel toffe avond. Ik heb zo alle gasten uit België leren kennen. Ik ben daar toen blijven slapen en hangen. We hebben veel muziek geluisterd en gemaakt. Een paar maanden later vroegen ze of ik bij het collectief wilde. Ik zei natuurlijk meteen ja.”

DJ Rashad

Dit soort samenwerkingen vormen misschien wel de essentie van footworkcultuur. Ook in Chicago, waar het genre zijn oorsprong vond (zie het artikel hierover in GC#99 uit september 2010, nvdr.), was delen het sleutelwoord. Vinylplaten werden bij elkaar verzameld om zo uit een groter samplereservoir te putten, instrumenten kenden een nomadisch bestaan van eigenaar naar eigenaar, en crews werden opgericht om van elkaars succes en ervaring te kunnen genieten. Neem bijvoorbeeld Teklife, opgericht door de te vroeg overleden DJ Rashad: het meest toonaangevende footworkcollectief van de wereld, die de muziek van zowel pioniers (DJ Rashad, DJ Spinn, Traxman) als jong talent (DJ Earl, DJ Manny, DJ Taye) uitbrengt. Zij zijn de footworkvariant van de Wu-Tang Clan in de jaren 1990: een beweging die haar stempel wereldwijd op het genre heeft gezet.
Teklife speelde zelfs mee in het ontstaansproces van Foot Juice. DJ Earl wilde een jaar geleden in België draaien, maar er was nog niemand die geschikte feesten in het land organiseerde. David Tricot Mizero (DTM Funk) besloot om het feest zelf maar te organiseren. Van daaruit is Foot Juice ontstaan. “Met Foot Juice probeer ik een scene en platform te creëren voor mensen die van footwork en juke (een snellere variant van de klassieke ghetto house, he) houden”, vertelt Mizero een week na het Traxman-feest via Skype. “We zijn met zeven mensen: dansers, producers en een ontwerper voor het artwork. We willen een platform creëren voor mensen die ook van de muziek houden en tegelijkertijd willen we iets artistieks doen door verschillende disciplines samen te laten werken. Als we een nieuwe video uitbrengen proberen we bijvoorbeeld dansers erin te laten spelen en ontwerpen we mooi artwork voor de bijhorende single.”

Beenbrekend

Dat Foot Juice ook dansers heeft is een unicum en haast een voorrecht te noemen. Footworkmuziek is in Chicago inherent verbonden aan dans, maar buiten de grenzen van die stad zijn er maar weinig mensen die goed op de muziek kunnen dansen. Het genre kent zijn oorsprong namelijk niet in clubs, maar in gymzalen en buurthuizen in Chicago waar danscrews competities met elkaar hielden. Eerst gebeurde dat voornamelijk op juke, maar toen de danspassen zich ontwikkelden in hun complexiteit en ritmiek, veranderde de muziek mee: de ritmes werden ingewikkelder, de samples voelden zwaarder en de energie ging omhoog. “Ik keek eigenlijk de hele tijd naar de footworkers die aan het dansen waren. Het was mijn taak om ze niet uit te putten. Ze hadden zoveel vuur in zich. Dat motiveerde mij”, aldus footworkpionier RP Boo over de invloed van dans op zijn muziek.
Dus tijdens Traxman was het ook dansen geblazen. Niet dat veel mensen goed op footwork kunnen dansen; door de snelle muziek en been brekende passen is het erg moeilijk. Niet voor niets heet het footwork. Maar in Het Bos deden mensen hun best en dat geeft zo’n feestje toch wat meer energie en dynamiek. “Het biedt iets voor het lichaam en het oog, in plaats van alleen maar het oor”, verduidelijkt Foot Juice-artiest Nick Verschraegen (Nick Wormfinger) over de rol van dansers in hun collectief. “Op de meeste feestjes staat iedereen naar de deejay te kijken, maar met dansers komt er wat extra beweging bij.”

Rookmelder

Het was zelfs tijdens het dansen dat ik Verschraegen ontmoette. Ik kende zijn muziek al van Facebook en SoundCloud, maar om hem zomaar tegen te komen in het publiek zegt ook iets over de footworkcultuur in België en Nederland. De scene is nog zo klein, dat eigenlijk iedereen elkaar al via internet kent. “Ik denk dat het nog altijd wordt onderschat”, legt Verschraegen uit over de rol van internet in de footworkscene. “Het is echt een netwerk. Als je een beetje in het web zit ken je de hele scene. Maar buiten het internet is nog niet zo veel. Foot Juice is echt de eerste die zich serieus met footwork in België bezighoudt. Bij elk ander feestje waar ik draai bedenk ik me dus dat het publiek waarschijnlijk nooit van de muziek heeft gehoord. Dan draai ik toch wat toegankelijkere nummers.”
In Het Bos was daar niets te merken. Elke klassieker die Traxman in de mix gooide, resoneerde bij het toegewijde publiek. Het dak ging eraf, de rookmelder is letterlijk drie keer afgegaan, al deerde dat niet. Iedereen was te zeer gegrepen door de toch al luide muziek.
Toen het uiteindelijk tijd was om te gaan zocht ik Los op. “Het voelt hier als thuis”, vertelde hij me vol blijdschap. Toen realiseerde ik me pas dat hij als Nederlander in een Belgisch collectief in een unieke positie zit. Ik vroeg hem al eerder in een interview of hij zich een Nederlandse of Belgische artiest voelde. “Ik ben een Nederlandse artiest,” antwoordde hij, “maar soms denk ik er wel over om naar het buitenland te verhuizen. Het zou mijn muziek vast ten goede komen.” Als ik hem dan op de dansvloer zo in zijn element zie met de andere artiesten van Foot Juice, begrijp ik dat gelijk. “Dit is toch mijn familie”, zegt hij nog als we Het Bos uitwandelen, klaar om de Nederlandse ochtend tegemoet te rijden.

Introductie

Er is enige verwarring als we eind september in de rij van Paradiso staan. Deze keer komen we voor Dolemite, de feestorganisatie die Traxman twee weken na Antwerpen voor Amsterdam wist te strikken. Naast ons staan twee dames met kaarten voor een reggaefeest. Onzekerheid slaat direct toe: zijn we wel op de juiste locatie en datum? Zouden we een zaal met elkaar delen? Dat laatste lijkt ons allen onwaarschijnlijk. Reggae en footwork zou toch een wat vreemde combinatie zijn. Het meisje achter de kassa brengt verlichting: tijdens deze avond houdt Paradiso feesten voor maar liefst drie verschillende niches. Als een soort passe-partout voor urban muziek krijgen we voor tien euro toegang tot alle verdiepingen van de voormalige kerk. De bovenste verdieping staat volledig in het teken van reggae, in de grote zaal wordt een hiphopfeest gehouden en in de kelder wordt er op footwork gedanst.
De programmering van Paradiso heeft zo haar voordelen. Voor tien euro kun je immers gedurende één nacht van drie stijlen proeven. Wie weet komt er daardoor wat van het zwevend publiek in de kelder terecht om zo op natuurlijke wijze footwork te leren kennen. We mogen het hopen. Het is nog erg rustig als we rond enen de dansvloer betreden. Bovendien wordt er nog geen footwork gedraaid. Misschien is het om het publiek klaar te stomen, maar deejays Carista en Haridy draaien in het voorprogramma voornamelijk house. Het wordt dan eigenlijk meteen duidelijk dat Amsterdam niet hetzelfde is als Antwerpen. Het lijkt alsof je het publiek hier meer moet verleiden, veroveren haast. Alsof footwork alleen te veel van het goede zou zijn.

Voorgekauwd

“Nederlanders zijn te makkelijk met veel dingen”, verzucht Jason Raymann al lang voor dit feestje. “Ze willen alles voorgekauwd hebben. Ze zetten de tv of de radio aan en dat is het. Ze luisteren nu bijvoorbeeld pas grime omdat het op Juize FM wordt gedraaid.” Raymann, beter bekend onder zijn artiestennaam J(ay).A.D, kan het weten: samen met Laurens Brouwer (Oomboi Lauw) is hij al jaren bezig met het introduceren van footwork in Nederland. Via Brouwers platenlabel Liquorish Records brengen ze footwork uit van nationale en internationale bodem, en vormen ze een brug tussen Nederland en de rest van de wereld. Naast releases van Jay hebben ze ook een ep van niemand minder dan Chicago-artiest DJ Diamond uitgebracht.
Nog een grote bijdrage die zij hebben geleverd aan de scene is de oprichting van de ‘Footwork/Juke NL’-groep op Facebook. Als de aorta van footwork in de Benelux verbindt deze groep al sinds 2010 artiesten en liefhebbers met elkaar. Raymann: “We proberen ons met de groep echt te richten op de Nederlandstalige scene. Er zitten wel wat deejays uit Chicago en Groot-Brittannië in, maar het grootste deel is wel echt Nederlands.” Vragend kijkt Raymann naar Brouwer. “Nu zitten we op tweehonderd à driehonderd man, toch?” Brouwer lacht en haalt de pagina erbij: achthonderd mensen al. “Jezus! Ik heb het niet eens door!” Inmiddels staat de teller al op meer dan negenhonderd leden.

Bangs & Works

Footwork zit dus in de lift. Wereldwijd merk je het: Polen, Japan, Rusland en Groot-Brittannië hebben bloeiende scenes die alleen maar blijven groeien. Ondertussen brengen de artiesten van Teklife als een soort ambassadeurs van het genre de muziek naar de rest van de wereld. Die expansiedrift die nu bij het genre hoort is uiteindelijk geheel te danken aan het Britse platenlabel Planet Mu. Hun nu al legendarische Bangs & Works-compilaties betekende voor bijna iedereen hét kennismakingsmoment met de radicale dansmuziek. “Het was crazy”, legt Raymann uit. “We woonden tegenover elkaar en Laurens had me net kennis laten maken met dubstep. Toen ik een keer bij hem langsging hoorde ik volledig nieuwe muziek op de achtergrond.” “We kenden elkaar toen nog niet zo goed,” haakt Brouwer aan, “maar muziek was onze gezamenlijke interesse. Toen Jay binnenkwam stond ‘One Blood’ van DJ Roc op. Vanaf dat punt zijn we die muziek samen helemaal ingedoken.”
Voor Fernando Geelhoed (Nangdo) betekende ‘Bangs & Works’ ook een kennismaking met footwork: “Toen ik het voor het eerste hoorde raakte ik er al door gefascineerd. Ik vond het toen wat onrustig, maar nu luister ik er anders naar. Het heeft me gegrepen.” Net als Frank Los heeft Geelhoed een ander perspectief op de Nederlandse footworkscene dan de meeste mensen. Hij komt uit Groningen, maar woont nu in Berlijn en is dus ook een Nederlandse artiest die zijn muziek in een ander land uitbrengt. “In Nederland is het maar een handjevol dat met het genre bezig is”, legt hij uit. “En dat gebeurt toch vooral nog via Facebook. Het speelt zich echt af in een internetbubbel. In Berlijn, waar meer footworkfeesten zijn en waar Teklife-artiest DJ Paypal woonachtig is, heb ik het gevoel alsof ik wat dichter bij het vuur zit.”

Gabber

Geelhoed mag zich gelukkig prijzen, want in Nederland hebben niet veel artiesten het idee alsof de muziek onder een grote groep leeft. Tijdens een Skypegesprek vertelt Rotterdammer Mar van den Driest (Bankster Beats) over het beperkte bereik van de muziek: “Je probeert het te pushen, mensen er kennis mee te laten maken, maar het is best wel ontoegankelijke muziek. Ondanks dat het heel funky kan zijn, kan het publiek het best repetitief vinden. Dat heb ik tenminste ondervonden.”
Hoe kan een genre waar een paar mensen zo extreem gepassioneerd over zijn door de rest volledig worden genegeerd? De Nederlander is onderhand goed gewend aan basmuziek. House, techno en trap vind je overal. We hadden nota bene jumpstyle en gabber, beide dansgenres van eigen bodem, dus waarom geen footwork? Komt het door de extra beats per minuut waardoor de muziek zo snel gaat, de herhalende samples die de nummers ‘eentonig’ maken, of is het een geval van wat de boer niet kent, dat vreet hij niet? “Ik weet het niet”, antwoordt Van den Driest, “maar ik het zou het jammer vinden als het niet wordt opgepikt. Het heeft echt potentie. Tijdens mijn sets ging het af en toe echt los als ik footwork draaide. Dan begrijp je de muziek, hoe het gedraaid moet worden en hoe mensen er zo van kunnen genieten.”
Dat gevoel begrijp je ook als je in de kelder van Paradiso staat. Traxman was wat terughoudender met de footwork dan in België, deed wat meer een beroep op de oude house en techno, maar toen hij eenmaal zijn barrage aan geluid losliet was hij niet meer te stoppen. Het hoogtepunt was een remix van John Coltranes ‘Giant Steps’, waar Traxman zijn rollende drums over losliet – een perfecte brug tussen oude en nieuwe muziek, tussen hommage en vernieuwing, tussen artiest en publiek.

Triomf

Tegen het einde van het feest, nadat Traxman zijn set had afgerond en de zaal wat aan het leeglopen was, kwam een kwam man van in de dertig naast me staan. “Wat is dit voor muziek?”, vroeg hij terwijl Vincent-Paolo niet onverdienstelijk aan het draaien was. ‘Footwork!’, antwoordde ik. ‘Wat vind je ervan?’ De man dacht even na en antwoordde: ‘Het is eens wat anders. Ik kom van het feestje hierboven, dat was niks! Ik weet ook niet of ik dit wat vind, maar het is in ieder geval bijzonder. Footwork heette het toch?’
Elke nieuwe luisteraar van footwork moet een beetje overwonnen worden. Al houdt dat geen enkele artiest in België of Nederland tegen. Zij maken geen muziek voor een groot publiek, maar juist voor een kleine, toegewijde community. Het zijn voetzoekers die alleen maar op zoek zijn naar nieuwe voeten om te laten bewegen, feestjes om op hun kop te zetten en harten om te raken. Kan dat niet in een club, dan doen ze dat met liefde online. Maar nodig ze toch vooral eens ergens uit. Ze komen gegarandeerd en zullen alles op alles zetten om het publiek te vermaken, want zij hebben een aanstekelijke liefde voor het genre ontwikkeld die ze met de hele wereld willen delen.

Dit artikel verscheen eerder in GC #130.

Discografie

Lees meer

Mind the Gap