Verstrijken

William Engelen is componist maar een muzikale opleiding heeft hij nooit gehad. Zijn opleiding en eerste jaren als kunstenaar waren gericht op visuele kunst. Al snel heeft hij het werkveld van het zichtbare uitgebreid met het hoorbare. In het boek ‘Verstrijken’ is zijn muziek uit de periode 1999 tot en met 2008 verzameld.
Ondanks dat het boek handelt over Engelens muziek doet het boek – in tegenstelling tot veel muziekboeken – niet aan als technische beschrijving van doorwrochte compositiemethoden. Bij een eerste keer bladeren lijkt het boek eigenlijk niet te gaan over muziek. De afbeeldingen roepen in zichzelf genoeg verwondering op voordat je doorhebt dat ze een inherent onderdeel zijn van de muziekwerken.
En dat is nou juist de kracht van Engelens composities. In de lijn van twintigste-eeuwse componisten als John Cage werkt Engelen in tegenstelling tot conventionele partituren met een grafische weergave van muziek. Ondanks dat hij geen muzikale opleiding heeft gehad en het notenschrift niet beheerst, heeft hij een manier gevonden om zijn muzikale ideeën met succes in kaart te brengen.
Hoe de grafische partituur er uiteindelijk uitziet is afhankelijk van het concept achter het muziekstuk. In het boek zijn grote delen van de partituur van het werk ‘Verstrijken’ opgenomen. Voor ‘Verstrijken’ heeft Engelen negen muzikanten een week lang het ritme van hun alledaagse leven – het verstrijken van de tijd – laten bijhouden. De informatie uit de dagboeken zijn geanalyseerd en gecategoriseerd in slapen, eten, vrijetijdsbesteding, werk en reizen. De vijfdeling is vervolgens omgezet in een grafische notatie die fungeert als partituur. In samenspraak met de muzikanten zijn specifieke keuzes gemaakt over speeltechnieken en muzikale fragmenten maar het klinkende resultaat ligt bij de grotendeels improviserende muzikanten.
Van celliste Ringela Riemke en klarinettist Winfried Rager zijn de volledige partituren afgedrukt. De grafische weergave laat zich lezen als een kort verhaal. Op één van de bijgeleverde cd’s staat een versie van ‘Verstrijken’ voor ensemble, een week samengevat in een kleine vijfentwintig minuten. Al luisterend met het boek opengeslagen is het fascinerend om te volgen hoe de dagboekfragmenten in kleur, tekst, beeld en muziek zijn omgezet.
De muziek van Engelen bestaat niet enkel uit geluid maar uit een verscheidenheid van elementen. Elk onderdeel, of het nu de visuele weergave of de muziek zelf betreft, spreekt tot de verbeelding. De meest onwaarschijnlijke alledaagse zaken – van parkplattegronden en dichtslaande deuren tot chocoladerepen – worden door Engelen omgezet in geluid.
‘Verstrijken’ nodigt uit om te lezen, te luisteren en te bekijken. Toch zit er één minpunt aan de uitgave: niet alle werken die in het boek worden besproken staan op de cd’s. De twee cd’s die achter in het boek zitten bevatten grofweg de werken ‘Verstrijken’ en ‘Partitur Stadtgarden’. Een toevoeging waar het boek niet zonder kan die je doet verlangen naar de rest.

tekst:
Jan Nieuwenhuis
beeld:
WilliamEngelen_Verstrijken
geplaatst:
ma 5 jan 2015

Nog meer nieuws krijgen over muziek en kunst?

Schrijf je in op de Gonzo (circus)-nieuwsbrief!