Caïro verbindt het Midden-Oosten met Noord-Afrika. Onder het oppervlak van de stad, waar tech house de norm is, komen experimentele producers tot kolkende hybrides die Londen en Berlijn overschaduwen in originaliteit en sounddesign. We spraken met MSYLMA & ISMAEL, ZULI, El Kontessa en ABADIR over hun muzikale wortels.

‘Je kunt muziek ook analyseren, je erdoor laten transformeren.’

Na de verwoede opstanden aan het Tahrirplein van 2011, rees er wereldwijd optimisme; die eindigde bij een staatsgreep die het leger aan de macht bracht. Nog steeds borrelt er heel wat in de miljoenenstad, waar het oude Egypte opgaat in het verkeersgeraas. Ook muzikaal is Caïro een stad van contrasten: klassieke Arabische muziek, shaabi, pop, maar ook genres als grime, ambient, noise en techno bestuiven er elkaar in Caïro’s underground, waar clubs vroeg sluiten en het musiceren in woonkamers wordt doorgezet. We spreken met enkele van onze favorieten uit de scene.

1. MSYLMA & ISMAEL

Het sensationele MSYLMA & ISMAEL is een jong duo uit Egypte. Ze drenken klassieke Arabische poëzie in Auto-Tune, in combinatie met rauwe 808-post-clubsoundscapes. ‘Toen Resident Advisor ons om een interview vroeg, kregen ze een ‘njet’,’ aldus zanger Msylma. ‘Jullie krijgen een halfuurtje.’

Kort na de release van hun laatste ‘مذاهب النسيان / The Tenets of Forgetting’ uit 2021, kwam het nieuwe duo de plaat tijdens Rewire voorstellen in Den Haag. De hele zaal werd gevuld met Msylma’s klok van een stem en Ismaels mysterieuze, subtiele producties. Over het algemeen maken ze echter niet te veel ophef over hun act.

‘De kracht van een verhaal komt pas los als je het beetje bij beetje ontsluit,’ vertelt Msylma. ‘Die ophef is ook niet altijd nodig; we hebben bijvoorbeeld twee platen gemaakt die nooit zijn uitgegeven. Ze waren een heimelijk experiment om tekst tot leven te wekken in klank.’ Met teksten als ‘Wherever my sight thirsts for drunken sip of beauty, it finds the barren union of clouds’, laat Msylma zich inspireren door pre-islamitische poëzie en poëzie uit de Koran.

Glitch

Meanderende zanglijnen ontmoeten glitchy, ingetogen soundscapes; zo lijkt het duo de smalle engte af te tasten tussen het banale en het efemere, het kapotte en het goddelijke. ‘De naam ‘Msylma’ is afkomstig uit een fabel uit mijn jeugd. Het personage Musailma is een idioot uit het Arabisch Schiereiland; een valse profeet.’ Die valse profeet zou na terugkeer uit de heilige gebedsplaats Medina zijn eigen geloofsversie van de islam hebben bedacht, waarbij hij de regels verslapte; men moest minder vasten, en overspel werd gedoogd. Musailma herhaalde zijn verzen met ritmes uit de Koran, waarmee hij gelovigen trachtte te overtuigen om in zijn ideeën mee te stappen. ‘Musailma symboliseert een vals rustpunt in een tijd van desinformatie – door zijn naam aan te nemen, geef ik aan dat ik het niet nodig heb om gevolgd te worden.’

Producer Ismael lanceerde in 2015 ‘Odd One Out’, een prachtige found-sound-ep die met authentieke melodieën, warme texturen en frisse, zakelijke dubstepritmes die vaagweg aan producers als Afta-1 en Pariah herinneren. ‘Je kan zelf kiezen of muziek al dan niet een verschil maakt voor je. Je kan het gewoon tot je nemen, maar je kan er ook voor kiezen om het te analyseren, of je erdoor te laten transformeren.’

2. ZULI

De in Caïro gevestigde producer ZULI was de rechtstreekse inspiratie voor Msylma’s muzikale trip. Met een maandelijks programma bij NTS Radio is hij een vaste waarde in het internationale muzieklandschap, waar hij post-club en ambient, maar ook genres als hiphop en rap samenbrengt in zodanig grimey en bedrijvige selecties dat ze een levensader zijn voor menig muziekliefhebber. Met een voorliefde voor onwennige, sfeervolle muziek en frisse drumpatronen toont hij hoe in de hoekjes van de muziekindustrie grote kunst verscholen zit.
‘Geen idee wanneer ik muziek ben beginnen te spelen,’ vertelt ZULI. ‘Volgens mijn ouders maakte ik al mixtapes toen ik drie was. Mijn oudere zus had een verzameling pop-tapes en vinylplaten waarmee ik opnamen maakte, mijn vingers op die cassettewieltjes en spelend met het tempo, volume en de equalizer. Er was ook een mini-Casio-keyboard thuis, waarvan niemand echt wist waar die vandaan kwam. Daarnaast was er een kapotte piano, daar rommelde ik ook wat mee. Rond mijn zeventiende leerde ik mezelf bas spelen en een beetje drums – keyboards kreeg ik onder de knie toen ik begon met producen.’

Platform

Releases op Haunter Records en Lee Gambles U.I.Q. laten een industriële, compacte sound en aanstekelijke clubgroove horen: donker wordt afgewisseld met donkerder, dieper, meer ruimtelijk. Tracks als ‘CommProto’ spelen met volume en textuur; muziek wordt onder zijn vingers alchemie, waar de luisteraar in een suspension of disbelief een zwart en oeverloos klanklandschap betreedt.

Niet enkel het musiceren zelf bezielt ZULI: hij is ook al tien jaar bewust bezig met het opbouwen van een muziekscene in Caïro. Toen tijdens de Egyptische revolutie aan het Tahrirplein een club in die buurt in onbruik raakte, kreeg hij de kans om er de muziekcuratie over te nemen. Zo werd Vent geboren, waar welbekende namen als Ben UFO en Huerco S. de kans kregen om ook Caïro te veroveren. In de programmatie werden die gevestigde namen gemengd met artiesten als Bosaïna, Hussein Sherbini en Saleh Amin, uit de underground van Caïro. ‘Asem Tag en ik zullen daar zo’n 42 artiesten hebben laten debuteren. Sinds ik zelf muzikant ben, heb ik het gevoel dat mijn rol in de scene voor een groot deel bestaat uit het bieden van een platform aan andere muzikanten. Misschien is het daarom dat de clubnachten geen grote hit waren.’ (lacht)

‘Toen we Vent hadden, verbleef onze businesspartner voor het grootse deel van de tijd op Griekse eilanden. Af en toe kwam hij even terug, vroeg hij naar de inkomsten van de kassa, en verdween hij weer. Die artistieke vrijheid was fantastisch. We deden alles van techno tot postpunk en betrokken zo allerlei verschillende soorten kenners, scenes en minderheidsgroepen., We zorgden er ook voor dat de artiesten goed betaald werden, en iedereen die er eens had gespeeld, stond levenslang op de gastenlijst. Die club was een anomalie waar we drie jaar energie in hebben gepompt. De grootste verdienste was uiteindelijk de vrijheid die het bood aan de scene, en de groeikansen die artiesten er hebben gevonden.’

Vonk

‘Als muzikant is het een uitdaging om je te focussen op je kunst én een vonk over te brengen – als je immers helemaal niet stilstaat bij het publiek of de luisteraar, kan je het evengoed masturbatie noemen,’ aldus ZULI. In de ernst waarmee hij naar zijn producties toewerkt, en zijn controle over de technische kwaliteiten van soundscapes, vertoont hij gelijkenissen met de Deense producer Croatian Amor, met wie hij in Denemarken een residentie gepland heeft in januari 2022.

De onmogelijkheid om met zijn vrienden te jammen, bracht hem op het idee om samen met producer DJ Rama het ‘irsh’-keurmerk te starten. De producties op de mixtapes worden er in de thuisstudio’s van de artiesten gemaakt. Als er iemand op hiaten stuit in het artistieke proces wordt daarop in samenwerking doorgewerkt; de leftfield-scene in Caïro is klein genoeg om op wederzijdse steun en samenwerking te rusten. De compilatietitel ‘Did You Mean… Irish’ zinspeelt op de suggesties van zoekmachine Google, die ‘irsh’ meteen probeert te corrigeren naar ‘Irish’; in een verzet tegen alles dat vanzelfsprekend is, brengt ‘Did You Mean: Irish Vol. 2’ de origineelste geluiden van Caïro tot bij de luisteraar en – aan de hand van gefilmde sets op YouTube – tot bij de kijker.

3. El Kontessa

‘Ik hou van het maken van muziek, zowel van erop te dansen als van ernaar te luisteren. Het brengt voldoening om die passie op anderen over te brengen via de dansvloer,’ vertelt de vanuit Caïro opererende dj en producer El Kontessa. Ze speelde al in concertzalen in Zwitserland, Duitsland, Libanon en Caïro. ‘Als er een vonk overslaat, heb ik mijn werk gedaan.’

Vaak wordt haar ruwe, ritmische stijl onder de noemer ‘electro chaabi’ gepropt, maar El Kontessa houdt niet van deze gemakzuchtige categorisering, die haar gedeconstrueerde clubgeluid tot een soort ‘pseudo-folk’ reduceert. ‘Muzikaal ben ik vanuit het genre mahraganat vertrokken,’ vertelt ze, verwijzend naar een hybride mengvorm die stevige shaabiritmes blootstelt aan allerhande invloeden van hiphop tot bass en IDM.

‘Maar sindsdien is mijn geluid erg geëvolueerd: in ‘Aloe Vera’ (op de ‘Did You Mean: Irish Vol. 2’-compilatie, red.) herwerk ik bijvoorbeeld een lied van de Egyptische popzangeres Sherine. Het is een erg emotioneel nummer dat veel mensen kennen,’ vertelt El Kontessa. Op de popballade laat El Kontessa bondige drumrolls en zware bassen inbeuken, waardoor het geheel een onheilspellende, opzwepende lading krijgt. ‘Ik speel er met nostalgie en tast af hoe we naar muziek luisteren.’

Gereduceerd

Dankzij de opkomst van de cassette werd het in de jaren 1970 ook voor niet-professionele muzikanten makkelijker om muziek uit te wisselen; parallel met reggae en punk ontstond in Egypte, Marokko en Algerije shaabi. Dit alternatief op Egyptische klassieke muziek werd de ceremoniële soundtrack voor huwelijken en andere sociale gebeurtenissen, met de darboeka-drum als go-to instrument en dom-tak-ritmeschema’s als leidraad.

‘Het is niet noodzakelijk een politieke keuze om elementen uit shaabi te gebruiken,’ vertelt El Kontessa. ‘Als ik shaabi of pop gebruik, is dat omdat ik hou van de textuur ervan. Je hoort deze genres ook constant in Egypte en ik ken ze dus goed. Dat wil niet zeggen dat ik eraan gebonden ben om ze op een traditionele manier te spelen. Ik ben het beu dat muziek tot die categorieën wordt gereduceerd.’

Ook producer ABADIR heeft het niet op met reductionistische opvattingen over muziek. ‘Vaak wordt Afrikaanse elektronische muziek als ‘futuristisch’ gekaderd door blanke copywriters, terwijl: wat is er nu in hemelsnaam zo futuristisch aan?’

4. ABADIR

‘Clubnachten zijn vrij zeldzaam in Caïro. Vaak wordt er dus muziek in de huiskamer georganiseerd. Maar als we feesten, dan féésten we,’ vertelt Rami Abadir. ‘Toen de boekingen in Caïro bleven binnenkomen, heb ik de knoop doorgehakt: ik wou me volledig op muziek gaan concentreren.’ Hij verhuisde naar Bremen en daarna naar Berlijn. In 2019 bracht hij ‘Aphasia’ uit, dramatische post-club opgebouwd uit ambient-technieken en gevonden geluiden. Hij werkt er rond de onmogelijkheid om elkaar met taal volledig te bereiken, en zorgt met hyperbewerkte samples en glitches voor een nieuw communicatieschema. ‘Het zou niet bepaald zin hebben om een album vol deconstructed club te maken tijdens de lockdown,’ verklaart Abadir.

Tot op zijn laatste album ‘Mutate’, dat op 22 juli uitkwam en door critici de hemel in wordt geprezen, omarmt Abadir het genre deconstructed club, doordrenkt met drum-‘n-bass, Jersey club en mahraganat. Dit is de eerste keer dat er concrete invloeden uit zijn thuisland binnensijpelen in zijn muzie. Dit gebeurt niet enkel op ritmisch vlak; hij werkt ook met geluiden die hij opneemt in de straten van surveillancestad Caïro. ‘Voorheen wilde ik vermijden om muzikale schema’s uit mijn achtergrond in Caïro te verwerken. Ik wil de luisteraars geen aanleiding geven om in een soort modern oriëntalisme mee te stappen en de muziek te gaan typecasten als een hip exportproduct uit het Oosten.’ Deze bezorgdheid liet hij na zijn verhuizing naar Berlijn los voor het ‘Mutate’-album. ‘Achteraf gezien hoeft dat discours geen beperking te zijn. Ik moet me in het ontwikkelen van mijn potentieel niet laten tegenhouden door anderen, of door de mogelijkheid om als ‘exotisch’ bestempeld te worden.’

Takken

Integendeel, Abadirs insteek is juist erg aards. Voor zijn volgende plaat werkt hij met herinneringen van bezoeken aan christelijke kerken in zijn thuisland. ‘De invloeden die in mijn muziek kruipen zijn niet noodzakelijk gepland,’ vertelt Abadir. ‘Veel van wat er insluipt komt heel organisch binnen, bijvoorbeeld dankzij de muziek waar ik naar luister.’ Het effect hiervan trekt hij open: ‘Mede dankzij het internet wordt identiteit iets fluïdes, omdat je automatisch heel veel invloeden vanuit allerlei hoeken absorbeert.’

Desalniettemin gaat Abadir voor coherentie in zijn muziek op zoek naar wat hij ‘takken’ noemt, punten waar hij zijn muzikale ideeën op kan samenknopen. ‘In ‘Mutate’ is dat het drumgeluid van de darboeka. De breaks zijn versneden uit verschillende loops en dan aan elkaar gesmeed. Ook samples van klassieke Arabische muziek geven aan ‘Mutate’ karakter en rijkdom. ‘Het is een onomkeerbare vergelijking, zoals een chemische reactie,’ zo staat het geschreven op zijn Bandcamp. Het resultaat is een gesmolten stuk dat niet kan worden opgesplitst, volgens Abadir. ‘En het werkt op de dansvloer,’ voegt hij er nog aan toe.

Dit artikel verscheen eerder in GC #172.