Al sinds 1999 houdt de Engelse kunstenaar en onderzoeker Joe Banks zich bezig met EVP: Electronic Voice Phenomena. Hij is gefascineerd door het feit dat mensen stemmen menen te horen in de ruis van geluidsopnames. In Rorschach Audio legt hij glashelder uit dat EVP een psychoakoestisch fenomeen is, een illusie het geluidsequivalent van de rorschachvlekken. Banks maakt korte metten met het laatste greintje geloof dat er bij EVP sprake zou zijn van op tape vastgelegde stemmen van de andere zijde, zoals overleden personen, geesten en lichaamloze spoken. Hij besteedt veel aandacht aan de cultuurgeschiedenis van EVP, die eigenlijk pas begint in 1964 wanneer de Letse jungiaanse parapsycholoog Konstantins Raudive in het fenomeen geïnteresseerd raakt. In de Engelse vertaling van zijn boek Breakthrough, dat pas in 1971 uitkomt, zijn onder andere 286 pagina’s met transcripties van EVP-opnames opgenomen. Raudive baseert zich op het werk van de Zweedse (prul)kunstenaar Friedrich Jürgenson, die sinds 1946 zo’n 75.000 EVP-opnames zou hebben gemaakt waarbij natuurlijk nogal wat beroemdheden te horen zouden zijn. Raudive claimde er zo’n 25.000 van te hebben geanalyseerd. Het boek slaat aan in de parapsychologie en de kunst; onder anderen William S. Burroughs II en Brion Gysin houden zich ermee bezig.
Recenter wijdde Gonzo (circus)-favoriet CM von Hausswolff zich aan het tentoonstellen en archiveren van de opnames van Jürgenson, waarbij hij, inderdaad, als artistiek uitgangspunt zijn ongeloof opschortte. Dat komt hem op genadeloze kritiek te staan van Banks: iedere cultuurwetenschapper of kunstenaar die een slag om de arm houdt, kan erop rekenen door Banks te worden gefileerd. Voor Banks staat buiten kijf dat het religieus geloof in EVP valt te wijten aan banaal en kinderlijk onbegrip van geluidsillusies. Dat misverstand valt eigenlijk niet goed te praten omdat we allemaal sinds onze kindertijd woordspelletjes hebben gespeeld die ook op geluidsillusies zijn gebaseerd.
Veel interessanter dan occulte abacadabra of quasispiritueel geloof in geesten is het psychologische fenomeen dat ons brein blijkbaar geneigd is menselijke stemmen te herkennen in taperuis en de bliepjes tussen radiostations. In zijn boek laat Banks ook nog zien hoe Gombrichs klassieker Art and Illusion diepgaand is beïnvloed door geluidsonderzoek van de BBC Monitoring Service tijdens de Tweede Wereldoorlog. Ook komen onder anderen Raymond Roussel, Yukio Mishima, Bela Lugosi en Jean Genet nog even voorbij. (aa)
