In vier dagen toonde het Tilburgse festival Roadburn voor een internationaal publiek wat er aan heavy bands rondloopt. Maar ook wat zich aan de rand van metal en in aanpalende gebieden afspeelt. Niet alle heavy muziek is meteen ook metal. Wel is het de vraag of metal onderhand niet aan vernieuwing toe is.
Het Tilburgse festival Roadburn heeft onderhand een indrukwekkende traditie opgebouwd. Terwijl veel van de muziek de grenzen opzoekt van wat de oren qua volume aankunnen, en vocalen die de grenzen opzoeken van wat stembanden aankunnen zonder in flarden te scheuren, is de sfeer buitengewoon vriendelijk en kameraadschappelijk. Bezoekers verontschuldigen zich wanneer ze per ongeluk tegen iemand opbotsen. De geur van cannabis zweeft over de Spoorzone en rond 013, de belangrijkste podia voor Roadburn.
Mystiek
Naast een kernprogrammering van bands die zich bewogen op de diverse terreinen van de metal, zette Roadburn in op een aantal bijzondere aspecten: een groter aandeel van vrouwen in het programma, queer artiesten en nieuwe ontwikkelingen in het folkgenre. Een voorbeeld daarvan was het Welsh/Engelse trio Tristwch Y Fenywod. Hun debuutalbum klonk als een uitgebreide, meeslepende mystieke ceremonie. Met een instrumentarium van citer, trommel en basgitaar waren hun mogelijkheden live echter beperkt. Als zangers waren de vrouwen dat eveneens: onzeker en onzuiver. Dat benadrukten ze in een kort, pijnlijk vals gezongen a capella ritueel waar ze hun optreden mee begonnen. Met weinig overtuigende zang en eenzijdige begeleiding wisten ze hun optreden niet de lading te geven van het muzikaal bezwerende ritueel dat ze gestalte gaven op hun album.
Aan die criteria voldeed ook het queertrio Faetooth uit Los Angeles, met hun eerste optreden buiten hun eigen land. Hoewel ze ongetwijfeld te kampen hadden met een flinke jetlag, brachten ze een energieke set, waarin de zang heen en weer schakelde tussen schreeuwen en zachtere kleuren. Met die wisselingen bleven ze verrassen. Roadburn had met dit optreden een mooie slag geslagen. Faetooth, dat met hun versie van metal in mystiek wortelt, heeft internationaal de aandacht getrokken. Pas in juni keert het trio terug naar Europa voor een langere tournee. Dan zal het ook Antwerpen en Breda aandoen.
Het Japanse Kuunatic was een aangenaam buitenbeentje. De drie vrouwen leken met hun aankleding en bezwerende muziek zowel geïnspireerd te zijn door de Japanse natuurgodsdienst Shinto als door sciencefiction. In hun muziek namen ze hun gehoor mee naar hun thuisplaneet Kuurandia. De ritmische basis bestond uit bas en drums. Fumi Kikuchi speelde een keyboard waar ze, naast retrofuturistische elektronicageluiden, klanken van Japanse volksinstrumenten uit tevoorschijn haalde. Ze brachten nummers van hun nieuwe album Wheels of Ömon, maar veroorloofden zich grote vrijheden met dit materiaal. ‘Veel interessanter voor ons’, zei Kikuchi achteraf. Interessant was zeker de manier waarop het trio, onder aanvoering van Kikuchi, de muziek versnelde en vervolgens weer vertraagde, een zeldzaam fenomeen in dit festival.
Weldadige verkoeling
Net als veel andere bands speelde de combinatie van New Age Doom feat. Tuvaband (twee losgeslagen Canadezen en de Noorse zangeres Tuva Hellum Marschhäuser) hun gezamenlijke album ‘There Is No End’. Terwijl de muziek niet al te sterk afweek van het origineel, voegde de tomeloze energie van gitarist Greg Valou en drummer Eric J. Breitenbach wel degelijk iets toe aan deze opwindende live versie. Met name Breitenbach was met de fysieke aanvallen op zijn drumstel een feest voor het oog. In die barrage van geluid en beeld bracht Tuvaband met haar hoge vocalen en haar licht afstandelijke inbreng weldadige verkoeling.
Enigszins koel was ook het duo-optreden van artist-in-residence Midwife met Vyva Melinkolya, een samenwerking die het album ‘Orbweaving’ heeft opgeleverd. De twee speelden introverte muziek tegen een achtergrond van een gefragmenteerde, gefilmde roadtrip, waarbij ze onder meer een begraafplaats bezochten. De samenwerking bleek interessanter dan het wat futloze soloconcert van Melinkolya. Aan datzelfde euvel leden de twee nummers van Tuvaband die ze met New Age Doom speelde nadat ze hun gezamenlijke album hadden afgewerkt. Alle spanning verdween, alsof het ballonnetje op slag leeggelopen was.
Verrassingen
Sowieso moest je voor verrassingen vooral bij de groepen zijn die buiten metal opereerden. Aan de reactie van het publiek op bands die zich binnen het spectrum van de diverse metal-genres bewogen, kon je merken dat de muziek aan hun verwachtingen voldeed. Als je uitkeek over de aanwezigen, zag je allemaal koppen knikken op de trage puls van de muziek. Waar men zich niet al te druk om leek te maken was de kwaliteit van het geluid. Bij bands als Throwing Bricks & Ontaard (een gelegenheidssamenwerking) en Dødheimsgard (uitgebreid met twee muzikanten op elektronica en twee vocalisten om hun meest recente album ‘Black Medium Current’ uit te voeren) was het geluidsbeeld volkomen dichtgesmeerd. Een zompige brij van bas en gitaren waar de screams en grunts van de vocalisten doorheen scheurden. Buiten The Terminal (de Koepelhal in de Spoorzone) werd het mogelijk de lagen te horen waaruit de muziek van Dødheimsgard was opgebouwd. Niet dat de muziek zelf daar echt op vooruit ging. Onder het overrompelende geluid ging vooral artistieke gemakzucht schuil. Bombast om een gebrek aan diepgang en inventiviteit te maskeren.
Dat gold ook het optreden van artist-in-residence Steve Von Till op de Main Stage (de grote zaal) van 013. Grootste troef van Von Till is zijn diepe, gruizige stem. Daarmee wist hij vanaf de eerste klanken een sfeer van doem en melancholie op te bouwen. Maar toen hij achter zijn piano zitting nam, werd het optreden een herhaling van zetten en bleef hij in dezelfde groef ronddraaien. Die indruk werd nog versterkt door de projectie van een gefilmd vergezicht over een Amerikaans woestijnlandschap. Op zich een mooi beeld, maar het was een vrij korte loop, waar geen ontwikkeling in zichtbaar was. Bovendien kwam Von Till in zijn pianospel niet veel verder dan de weinig vernieuwende, gemakkelijk in het gehoor liggende akkoorden bekend uit het zogeheten ‘neoklassieke’ genre. Een genre dat vooral gericht is op sussende geruststelling in deze verwarrende tijden.
Een randgeval was de openingsact Xiu Xiu, met een zanger die uitzinnige capriolen uitvoerde op het podium, tot een kopstand aan toe. Zijn bewegingen weerspiegelden de onverwachte kanten die de muziek van het drietal opzocht. Mogelijk kun je het metal noemen, maar de muziek liet zich nergens werkelijk vastpinnen in een genre of een richting. Het was opvallend dat Roadburn het voor verrassingen vooral moest hebben van de bands die buiten de metal opereerden. Die brachten nieuwe geluiden in, en andere benaderingen van de gestage puls van de metal-acts. Roadburn vaart onder de vlag van redefining heavyness. Het lijkt erop dat metal bands zich binnen vrij nauwe parameters ophouden. Dat houdt ze herkenbaar voor fans, die in grote aantallen en uit zeer diverse windstreken naar Tilburg komen om Roadburn mee te maken. Er zit ook iets behoudzuchtigs in dat je in veel mindere mate aantreft bij de bands van buiten het genre die in Roadburn te horen waren. De vraag is bijvoorbeeld in hoeverre studenten van de Metal Factory in Eindhoven aangemoedigd worden om nieuwe paden te betreden. Misschien is het tijd voor reinventing heavyness.
