Na-Gedachten: Robert Ashley (1930-2014)

Afgelopen week overleed de invloedrijke Amerikaanse componist Robert Ashley. Oscar Smit memoreert zijn leven en werk, alsook Ashley’s nauwe band met Nederland sinds de jaren 1980.

Robert Aschley
Robert Ashley

In de jaren 1980 was er in iedere serieuze platenwinkel wel een hoekje te vinden voor experimentele muziek. Steevast vond je daar de platen van het Amerikaanse label Lovely Music. In 1981 kwam hierop ‘Perfect Lives’ uit van Robert Ashley. De namen van de muzikanten en de titel waren als uitgescheurde krantenkoppen op een punkmanier random verdeeld over de paarse hoes. Daardoor was het niet direct duidelijk dat de officiële albumtitel luidde: ‘Perfect Lives (Private Parts): Music Word Fire And I Would Do It Again (Coo Coo)’. Deze gecompliceerde titel was al een aanwijzing dat de componist hield van het spelen met woorden en spraak. De opera ‘Perfect Lives’, het eerste deel van een drieluik wordt door velen beschouwd als zijn meest imponerende werk.

Als twintiger was Robert Ashley ooit actief bij de Speech Research Laboraties van de universiteit van Michigan. In de jaren 1960 werkt hij samen met avontuurlijke componisten als Alvin Lucier en Gordon Mumma. Samen organiseren ze festivals en richten het experimentele gezelschap Sonic Arts Union (1966-1976) op. Vanaf 1969 is hij directeur van het San Francisco Tape Music Centre, dat overgaat in het Centre For Contemporary Music (CCM) in Oakland. Hier blijft hij tot 1981. Intussen begint hij te werken aan zijn composities, vaak in de vorm van een opera, waarbij spraak en muziek van even groot belang zijn. Zij kenmerken zich door het gebruik van spaarzame elektronica en multimedia. In zijn opera’s wordt nauwelijks gezongen maar worden de teksten opgezegd. Soms als monoloog en soms hoor je meerdere stemmen door elkaar. Dit alles was zeer vernieuwend voor die tijd. Tot de artiesten met wie hij toen begon samen te werken behoren stemkunstenares Joan La Barbara, avant-garde pianist ‘Blue’ Gene Tyranny en de experimentele componist/muzikant Peter Gordon. ‘Perfect Lives’’(1978) vormt samen met ‘Atlanta (Act Of God)’ (1982-1991) en ‘Now Eleanor’s Idea’ (1985-1994) een drieluik over de geschiedenis van Amerika, oorspronkelijk alleen bedoeld als televisieserie. ‘Perfect Lives’ is hiervan als enige ooit uitgezonden, op de Britse televisie.

Perfect Lives
Robert Ashley – ‘Perfect Lives’

In 1980 kwam Robert Ashley met zijn muzikanten naar Amsterdam voor de uitvoering van ‘Perfect Lives’ in het Mickery Theater. In oktober 1994 doet hij een korte tour door Nederland met een onderdeel van de opera ‘Now Eleanor’s Idea’. Bij die gelegenheid praat hij met Volkskrant-journalist Jacqueline Oskamp over zijn experimenten met tekst en muziek: “De tekst wordt gekwantificeerd en deze getallen vormen de regels voor de orkestratie, de harmonie, de melodie, maar ook bijvoorbeeld de geluidsmix.” In 2007 is hij maar liefst tweemaal in Nederland. In juni wordt tijdens het Holland Festival in het Bimhuis de kleinschalige opera ‘Celestial Excursions’ uitgevoerd. Samen het onder andere Joan La Barbara en zijn zoon Sam Ashley zitten de vertellers ieder achter een tafel en voeren een intrigerend spel op met door elkaar voor gedragen teksten, begeleid door een laagje elektronica en ontregelende pianoklanken van ‘Blue’Gene Tyranny. Een bescheiden maar indrukwekkende voorstelling. Een paar maanden later staat Robert Ashley in Paradiso samen met Yannis Kyriakides en zijn Ensemble MAE. Speciaal voor het ensemble schreef Robert Ashley twee nieuwe stukken die te vinden zijn op de cd ‘Tap Dancing In The Sand’ (op Unsounds).

De Nederlandse pianist Reinier Van Houdt hield zo’n twee decennia geregeld contact met Robert Ashley. Hij ontmoette hem voor het laatst in december 2013 in New York: “Hij zag er slecht uit maar liep nog gewoon alle concerten in de stad af. Hij was ook bij de première van zijn nieuwe compositie ‘Mixed Blessings, Indiana’ op 11 december.” Voor deze voorstelling had hij zelfs een Facebook-evenement aangemaakt.

Dat is tevens het laatste levensteken op de Facebookpagina van Robert Ashley. Op 3 maart overlijdt hij thuis in New York, na problemen met zijn lever. De eerste opvoering van zijn allerlaatste stuk ‘Crash’, een opera voor zes stemmen, op 10 april in het New Yorks Whitney Museum kan hij helaas niet meer meemaken!

Nog meer nieuws krijgen over muziek en kunst?

Schrijf je in op de Gonzo (circus)-nieuwsbrief!