Met hun augmented aurality-stadswandelingen doen ze een interventie op de rigide kunstwereld. Door de geluidsbeleving van Amsterdamse buurtbewoners te inventariseren maken ze het mogelijk een nieuw audioprofiel voor de stad te verbeelden. In een kleine tien jaar is Soundtrackcity ver gekomen in hun poging om onze geluidsbubbel te breken.

Het is een snikhete zaterdagmiddag op het kantoor van Soundtrackcity aan de Amsterdamse Veemkade, die aan de noordkant uitkijkt over ’t IJ en aan de zuidkant over een spoorweg, waar in intervallen van een paar minuten een trein over raast op weg naar het Centraal Station. De ramen van het kantoor staan wijd open, waardoor het schurende gehis van de trein het kantoor binnendruppelt, samen met het overige stedelijke omgevingsgeluid. Hier werken theatermaker Renate Zentschnig en beeldend kunstenaar Michiel Huijsman aan hun gedeelde project: Soundtrackcity, een interdisciplinaire onderneming met als doel bewustzijn te creëren over de rol die geluid inneemt in ons dagelijkse leven.
In eerste instantie is Soundtrackcity een app, waarmee de gebruiker augmented aurality-stadswandelingen kan doen. ‘Wanneer mensen een van onze geluidswandelingen hebben gedaan, zeggen ze vaak bewuster te luisteren naar het geluid om hen heen,’ vertelt Zentschnig, die samen met Huijsman de app heeft bedacht. Deze wandelingen spelen zich vaak af in woonbuurten van steden als Rotterdam en Amsterdam. Ze zijn vormgegeven door een geluidskunstenaar die samenwerkt met een kunstenaar uit een andere discipline. Meestal putten deze kunstenaars uit de specifieke verhalen van de buurt – omtrent integratie, multiculturalisme, gentrificatie en historie – om een wereld van audio vorm te geven die, aldus Huijsman, ‘als een extra laag op de werkelijkheid ligt.’ Hij schetst de ervaring: ‘Wij willen dat de verhouding tussen app en wandeling een beetje wringt, zodat de werkelijkheid niet helemaal weg is.’
Deze wandelingen zijn dus als een interdisciplinaire performance, waarbij de wandelaar de performer is die door een samensmelting van een artificiële en werkelijke geluidswereld wordt geloodst. De eerste acht geluidswandelingen gingen in 2009 dan ook in ‘première’, een toepasselijke woordkeuze van Zentschnig en Huijsman. Zij begonnen toen met Soundtrackcity vanuit de gedeelde frustratie over de rigide scheiding tussen verschillende kunstdisciplines. Door te werken binnen de openbare ruimte vonden zij een oplossing. ‘Deze app is eigenlijk een interventie die verbindingen aangaat tussen disciplines als geluidskunst, beeldende kunst en architectuur. De openbare ruimte heeft al die aspecten in zich. Wij brengen de samenwerkingen tot stand die zich tot deze buitenwereld verhouden.’

Expeditie
Zowel Huijsman als Zentschnig opereerden voordat ze met Soundtrackcity begonnen al binnen hun eigen discipline in de openbare ruimte. Huijsman was een van de oprichters van Wally openbaar kunstlicht, een ongekend kunstenaarsinitiatief dat van 1996 tot 2002 iedere nacht een lichtbeeld van zeven bij veertien meter projecteerde tegen een blinde gevel aan de Oostelijke Handelskade in Amsterdam. ‘Het was er nog woest en ledig,’ blikt hij terug. ‘Echt zo’n rafelrand van de stad. Er kwamen wel tienduizenden – misschien wel meer – mensen per dag langs met de trein tussen Utrecht en Amsterdam. Die hadden voor een halve minuut zicht op een blinde muur. Toen dacht ik: dat is publiek waar je niet voor hoeft te doen.’
Ondertussen deed Zentschnig ervaring op als vernieuwende theatermaker. Haar producties zitten op de scheidslijn van feit en fictie en vonden vaak plaats op locatie en met buurtbewoners in de hoofdrol. Zo moedigde ze een publiek aan om een andere verbinding te vormen met de buitenwereld, een gedachtegoed dat nog steeds heerst bij Soundtrackcity. In 2002 experimenteerde Zentschnig al met het format van de geluidswandeling door samen te werken met onder andere beeldend kunstenaar Justin Bennet en avant-popcomponist Evelien van den Broek.
Inmiddels is Soundtrackcity vergevorderd. Er zijn niet alleen wandelingen beschikbaar in Rotterdam en Amsterdam, maar ook in Istanbul en op Vlieland. Die laatste is meer een ‘geluidsexpeditie’, aldus Zentschnig en Huijsman die blijven experimenteren met nieuwe invullingen van Soundtrackcity. ‘Een van onze nieuwe projecten is helemaal geen wandeling meer,’ delen ze mee over Sonic West. ‘We werken nu samen met kunstenaars die we hebben uitgenodigd omdat ze kritisch kijken naar gentrificatie. Zij brengen een buurt in kaart door middel van geluid. Dat verzamelen zij met de hulp van de bewoners uit die buurt die vertellen over wat zij dagelijks in hun omgeving kunnen horen. Het heeft dezelfde insteek als voorheen, maar er komt niet per definitie een wandeling uit voort.’

Infiltreren
Sinds het bestaan van Soundtrackcity zijn Huijsman en Zentschnig dan ook anders gaan kijken naar wat geluid is. Op een van hun flyers staat gedrukt dat ze geluid niet willen zien als vervuiling, maar juist ‘als een grondstof.’ Wat bedoelen ze daarmee? Zentschnig legt uit: ‘Geluid, daar praat je niet zo veel over, behalve als het om lawaai gaat. Dan kan niemand erover ophouden. Verder letten we niet op wat geluid met ons doet. Dit vinden wij jammer en daar proberen wij met onze projecten iets aan te doen.’ Huijsman vult aan: ‘De stad is eigenlijk heel druk. Daarom proberen mensen in hun eigen geluidsbubbel te blijven, onder andere met oordopjes in. Maar je kunt het ook anders opvatten: wat is de overlap die we allemaal horen? Welke geluiden willen we in die overlap horen? Hoe vinden we dus dat de stad moet klinken?’
Vanwege die vragen werken ze nu aan het inventariseren van geluidservaringen van buurtbewoners. Met de opgehaalde resultaten, verzameld in Amsterdam-West en op het Meester Visserplein, hopen ze architecten en stedenbouwkundigen bewuster te maken van de rol die zij kunnen spelen in het audioprofiel van de stad. ‘De stad wordt ontworpen voor de ogen, maar hoe die dan klinkt als die af is, dat is volledige willekeur. Niemand houdt zich daarmee bezig en dat vinden wij totaal idioot. Wij proberen nu dus te infiltreren in de stedenbouwkundige wereld.’
Zo is Soundtrackcity in minder dan tien jaar tijd uitgegroeid van een curatorencollectief naar een soort artistiek onderzoeksbureau dat uitpluist wat de waarde van het geluid om ons heen is. Met hun resultaten willen zij niet alleen mensen leren omgevingsgeluid anders te waarderen, maar willen zij ook samen met buurtbewoners het stadsgeluid van de toekomst bepalen. ‘Geluid is immers een fundamenteel aspect van het leven. Als je het hebt over lawaai of ruis, dan is het ook een teken dat er leven is. Pas als het echt stil is, is er niets meer aan de hand. Er moet dus geluid zijn, maar het is een optelsom, want geluid blijft een sociaal product.’

Dit artikel verscheen eerder in GC #146.