Kaitlyn Aurelia Smith is een van de boeiendste en meest virtuoze synthmuzikanten van het moment. Ze gebruikt een zeldzame Buchla Music Easel voor het maken van bewust tegenstrijdige muziek.

Veertig synthfreaks op een kluitje, loerend naar de tafel waarop haar live-setup stond opgebouwd: het einde van Kaitlyn Aurelia Smiths masterclass op Rewire Festival 2016 had absoluut iets aandoenlijks. Het uur ervoor was ze natuurlijk bestookt met vragen over synthesizermerken, welke output haar synth stuurde naar welk apparaat en hoe ze dat ene stereo-effect nu precies bereikte.
Maar ook de andere helft van de bovenzaal in het monumentale Nutshuis in Den Haag had gefascineerd geluisterd. Smiths muziek spreekt direct aan en bezit een schoonheid, maar zit ook vol lagen en ongemakken. In korte stukken van meestal tussen de drie en vijf minuten neemt ze de luisteraar telkens op een duizelingwekkende reis, die een enorme virtuositeit met haar apparatuur verraadt.

Orcas

Het kloppende hart van haar muziek vormt de Buchla Music Easel, een zeldzaam apparaat dat een intuïtievere manier van bespelen heeft dan de Moog. Het is vooral bekend uit de jaren 1970 en van het pionierswerk van de Italiaans-Amerikaanse muzikant en -componist Suzanne Ciani. Het is een invloed die Smith ruiterlijk erkent en die zelfs leidde tot een gezamenlijke plaat die Ciani en Smith samen opnamen en die later dit jaar moet verschijnen.
Een andere, blijvende invloed is Smiths eigen idyllische jeugd op Orcas, een eiland op de noordwesterse grens van Washington State, net onder Vancouver, waar ze les kreeg van haar ouders en lokale mentoren. Smiths ster steeg opvallend snel na de release van haar album ‘Euclid’ op Western Vinyl – haar eerste fysieke plaat na enkele digitale releases. Voor ‘Euclid’ gebruikte ze twee bijzondere manieren van componeren: op kant A staan stukken die zijn gecomponeerd volgens de euclidische meetkunde, op kant B tien miniatuurtjes die ze maakte als soundtracks bij obscure YouTube-video’s.
Op de eerder dit jaar verschenen opvolger ‘EARS’ breidde ze haar sonische palet uit. Een veel afwisselendere plaat met een grote informatiedichtheid, waarop naast haar eigen synthspel en zang een blazerskwartet te horen was. Ondertussen is ze ook aan het uitgroeien tot een veelgevraagd muzikant voor samenwerkingsprojecten. Naast de plaat met Ciani verschijnt binnenkort een nummer met Mark Pritchard, en ze werkte reeds samen met Panda Bear van Animal Collective.

Orkest

Kaitlyn Aurelia Smith: “Destijds speelde ik nog akoestische gitaar en maakte ik ‘filmische folk’. In eerste instantie bewerkte ik de gitaar en de zang met de Buchla. Ik maakte ritmische golven van mijn spel en gebruikte dat als achtergrondambiance bij mijn composities. Langzamerhand werd de synth steeds belangrijker in mijn muziek en raakte de gitaar verder op de achtergrond. Inmiddels heb ik alweer zes jaar geen gitaar meer aangeraakt. Het duurde een tijdje voordat ik gewend was aan alle vreemde geluiden die je met het instrument kon maken.”
Ik vraag me altijd af hoe je de stap maakt om met een synth echt te gaan componeren, omdat het zo gemakkelijk is om verdwaald te raken in alle fantastische geluiden die eruit komen.
KAS: “Dat heeft denk ik te maken met iemands achtergrond. Synths kunnen heel bevrijdend werken, omdat je er ook zonder muzikale achtergrond toch geweldige geluiden uit kunt halen. Maar zelf zag ik er direct de compositionele mogelijkheden van, omdat dat mijn achtergrond is; ik heb compositie en geluidstechniek gestudeerd. Mijn droom was altijd om te componeren voor een orkest en dirigent te worden, maar na mijn studie ontdekte ik al heel snel hoe moeilijk het is om een orkest te vinden dat jouw composities wil spelen. Toen ik de Buchla ontdekte, voelde dat alsof ik een heel orkest tot mijn beschikking had dat ik precies kon laten doen wat ik wilde.”
Inmiddels is het erg indrukwekkend om je op de Buchla te zien spelen: je speelt het met zo’n duizelingwekkende snelheid dat het bijna lijkt alsof jij en je apparatuur één zijn.
KAS: “Dat komt deels omdat ik gewoon een ontzettend hyperactief persoon ben. Het is een deel van mijn persoonlijkheid dat ik wil dat alles snel gaat en er heel veel gebeurt. De laatste drie jaar heb ik er ook actief aan gewerkt om te zorgen dat ik de Buchla door en door ken. Ik maakte er een gewoonte van om er elke dag een paar uur op te spelen, om te zorgen dat mijn spiergeheugen onmiddellijk zou weten wat te doen als ik naar een bepaald geluid op zoek ben. Inmiddels voelt het echt als een verlenging van mijn brein.”

Schaken

Je speelt je nieuwe plaat ‘EARS’ ook in zijn geheel live, terwijl als je de plaat hoort je geneigd bent te denken dat dat niet mogelijk is.
KAS: “Ja, ‘EARS’ was echt bedoeld als een project dat ik live moest kunnen reproduceren. De hele plaat is al spelend tot stand gekomen. De opnames gingen daardoor heel snel en gemakkelijk, want ik heb de plaat grotendeels live ingespeeld. Alleen de blaaspartijen en een paar extra zangpartijen zijn later toegevoegd. Het is voor mij heel belangrijk dat mijn muziek zoveel mogelijk live en realtime is.”
Ook als het gaat om componeren ga je bijzondere uitdagingen aan, zoals de euclidische geometrische principes die je gebruikte op ‘Euclid’.
KAS: “Dat soort dingen heb ik altijd gedaan. Ik ben door mijn ouders opgevoed en heel mijn leven lang maakte ik opdrachten en huiswerk voor mezelf. Uitdagingen en doelen voor mezelf stellen die ik dan probeerde te halen. Puzzeltjes. Ook als ik muziek maak is dat een werkwijze die ik heel fijn vind. Maar ik heb het niet nodig: meestal komt een compositie gewoon uit een improvisatie. Zeker als ik thuis ben probeer ik iedere dag muziek te componeren, zonder daarbij te veel na te denken, als een dagboek. Soms plak ik daar dan later een context aan vast. Als ik een album maak, gaat mijn brein vaak op zoek naar een context of een verhaal. Ik denk dat dat komt door schaken. Toen ik vroeger schaakte, werd me verteld dat het menselijk brein maar zeven dingen tegelijkertijd kan onthouden. Dus helpt het om dingen te bundelen zodat je je geheugen vrijmaakt voor andere dingen. Volgens mij doet mijn brein dat als ik een album maak. Alsof het een kapstok nodig heeft, zodat het niet meer een verzameling losse composities is, maar één ding.”
Je muziek volgt, zeker voor synthmuziek, opvallend korte structuren. Veel van je stukken zijn qua geluid zo rijk en gelaagd dat je ze prima tot een kwartier zou kunnen rekken, maar bij jou gebeurt er meestal na maximaal twee minuten weer wat nieuws.
KAS: “Ja, en zeker bij ‘EARS’ was dat ook echt een bewuste keuze. Ik wilde iets maken waar luisteraars heel vaak naar terug zouden keren omdat er veel in te ontdekken valt. Ik hoorde Paul Simon eens praten over nummers schrijven, en hij vertelde dat hij een regel hanteert dat hij nooit dezelfde melodie meer dan drie keer achter elkaar mag gebruiken. Omdat het menselijk brein iets maar twee of drie keer hoeft te horen voordat het iets heeft begrepen. En het is de verantwoordelijkheid van de muzikant om de luisteraar op een reis mee nemen in een compositie. Natuurlijk kun je je luisteraar ook een reis voorschotelen waarin je hem de hele tijd aan zijn hand vasthoudt. Maar zelf houd ik erg van muziek die nieuwsgierig maakt en je op je puntje van je stoel houdt. Een andere invloed daarop was wat er gebeurt als je in de natuur bent en luistert naar de geluiden daar. In de natuur is geluid nooit voorspelbaar, want alles beweegt en ontwikkelt zich op zijn eigen manier en volgens zijn eigen snelheid. Als ik naar dat soort geluiden luister, word ik altijd heel kalm. Omdat mijn brein niet meer probeert te voorspellen wat er gaat gebeuren.”

Gulden snede

‘EARS’ klinkt ook veel minder idyllisch en kalmerend dan je vorige werk. Dat element is er nog wel, maar het wordt heel vaak ondermijnd of gecontrasteerd.
KAS: “Mijn muziek komt voort uit een fascinatie voor tegenstellingen: chaos en orde, schoonheid en lelijkheid. Tegenstrijdige energieën. Ik ben altijd heel gefascineerd geweest door de gulden snede (stroopt haar mouw op en toont een tatoeage van de gulden snede) en het idee dat alles een deel is van een groter geheel. En ik heb het gevoel dat alles in de natuur bestaat uit tegenstellingen die samen een geheel vormen. Ik ben opgegroeid op prachtige plekken waar alles relaxed was, maar die ook heel angstaanjagend konden zijn. Voor mij is dat de realiteit: alles dat heel mooi is, heeft ook een angstaanjagende kant. Dat kan heel oncomfortabel zijn en heel fascinerend. En in mijn muziek werk ik voortdurend met dat soort tegenstrijdigheden. Ik houd ervan om twee elementen tegenover elkaar te zetten die heel ver van elkaar verwijderd voelen, of twee ritmes die totaal niet samen lijken te gaan, en dan te gaan onderzoeken hoe ze toch samen harmonie kunnen bereiken.”
Ook je eigen stem is veel nadrukkelijker aanwezig op ‘Ears’, en je gebruikt voor het eerst ook songteksten – maar die zijn nog niet erg goed te verstaan.
KAS: “Op al mijn platen zing ik teksten en het is min of meer bewust dat ze niet zo goed te verstaan zijn. Zo heb ik altijd gezongen. Mijn moeder klaagde daar altijd al over: ‘Wat zing je nou?’ Toen ik nog folk maakte en mijn teksten heel expliciet waren, kreeg ik daar later altijd spijt van. Dus nu probeer ik mijn stem te gebruiken op een manier die niet zo persoonlijk is. Ik wil mijn stem meer als een instrument gebruiken. De teksten die ik gebruik zijn ook meer uitingen van hoe ik voel dat het universum in elkaar zit en van ervaringen waarvan ik weet dat ik ze heel mijn leven zal hebben. Dingen waar ik altijd achter zal blijven kunnen staan, dus, en geen teksten over een gebroken hart. Dat heeft ook met de synthesizer te maken; die heeft echt geholpen om over mijn eigen stem na te denken als instrument, met verschillende geluiden die ik bewust kan gebruiken en kan manipuleren. Het duurde een tijdje voordat ik weer een manier vond om mijn stem te gebruiken in mijn muziek. Zodra je een menselijke stem gebruikt, is dat iets waar mensen zich emotioneel aan verbinden. Dus ik wilde dat bewust en voorzichtig inzetten. En ik heb het gevoel dat wat ik momenteel wil zeggen beter over te brengen is met pure geluiden, meer dan via taal en woorden.”

Dit artikel verscheen eerder in GC #133.

Discografie

Lees meer