Een van Rewires meest enigmatische artiesten – voor het eerst op Nederlandse bodem – is Lamin Fofana.

Hij maakt onder meer ambient, clubmuziek en installaties. Zijn werk en performances zijn een synesthetisch totaalconcept met een gelaagde boodschap.

‘Tirannie zit vervat in logica en in tijd, en in hoe we dat vastleggen.’

‘Hoe verdedig je jezelf tegen een fantasie die echte kogels afvuurt?’ Een startpunt kiezen over multidisciplinair artiest Lamin Fofana is niet eenvoudig, maar dit citaat van Fred Moten biedt enige houvast. Fofana’s streven naar universaliteit en transmutaties in kunst bevat meerdere rode draden. Een belangrijke is zijn activisme en het bewustzijn dat blanke suprematie zeer reëel is. Fofana woont in New York en Berlijn, maar vluchtte ooit voor de burgeroorlog uit Sierra Leone naar Guinee. Dit geheel aan ervaringen en achtergronden legt mee de basis voor zijn kijk op kunst en hoe machtsrelaties in elkaar zitten.

Texturen

‘Verwacht op Rewire vooral een vooruitblik op mijn volgende reeks projecten. ‘Shafts of Sunlight’ gaat over verschillende dingen waar ik al mee bezig was en waar ik door de lockdowns voor een lange tijd verder aan kon werken. Mijn laatste fysieke releases vormden een trilogie. Sindsdien is er veel veranderd, maar tegelijk is ‘Shafts of Sunlight’ een voortzetting van dat werk. Het is alleen intenser, omdat de achtergrond van alles – dus ook mijn creaties – een stuk intenser is geworden. Het is alsof ik bezig was met achtergrondmuziek, veldopnames en dergelijke meer, en dat deze dingen zelf hebben besloten niet meer op de achtergrond te willen blijven.’
Het gevolg is dat Fofana zichzelf ziet evolueren. ‘Alle texturen van mijn nieuwe werk gaan een stuk dieper. Het ging mij dan ook nooit om de muziek zelf, maar om muziek als een lens om door naar de wereld te kijken. De show die ik breng, kan ik alleen maar samenvatten als ‘het is wat het is’. Geluid is maar een onderdeel van zo’n multizintuigelijk optreden. Tot op zekere hoogte kun je verwachten dat je zintuigen zich zullen moeten aanpassen, want hoewel muziek in zo’n live-setting de boventoon voert, bestaat de kans dat je als toeschouwer in de war zult raken. In feite probeer ik indrukken en gevoelens die gedurende langere periodes plaatsvinden, te concentreren tot pakweg een uur.’

Rotstekeningen

Fofana’s carrière speelt zich grotendeels af in Duitsland, een land waar multidisciplinaire kunst extreem wordt gewaardeerd en ondersteund. ‘Dat gevoel had ik ook, ik kan er makkelijk mijn gang gaan. Toch ben ik niet bewust bezig met dat multidisciplinaire, in de zin dat ik niet echt onderscheid maak tussen verschillende disciplines. In Berlijn was ik wel bewust interdisciplinair bezig, omdat ik daar in diverse scenes kansen kreeg, van kunstgalerijen tot nachtclubs. Al moet ik zeggen dat de openheid van Duitsland wel beperkt blijft tot die artistieke bubbels. Daarbuiten ben ik een Afrikaanse zwarte man, ook in Berlijn. En dat blijft een relatief vijandige omgeving.’

Tijd blijft een cruciaal element in Fofana’s werk en tijdens de opeenvolgende lockdowns in Duitsland begon hij er steeds diepgaander naar te kijken. ‘De traagheid en het gebrek aan structuur van de afgelopen paar jaar hebben mij nieuwe manieren geboden om me te verhouden tot tijd. 2021 was in die zin een vruchtbaar jaar, want mijn werk kreeg meer ruimte om zich te ontwikkelen en is daardoor in de zuiverste zin een reflectie van een tijdperk. Laatst keek ik met mijn zoon naar afbeeldingen van rotstekeningen die wel 30.000 jaar oud zijn. In essentie ging dat toen ook al om een interpretatie, iets waar de maker getuige van was geweest. Dat is al een transmutatie, want tussen ergens getuige van zijn en het vastleggen ervan zit tijd en ruimte. Ik pretendeer niets anders te doen dan dat, maar dan met muziek.’

Du Bois

Fofana is vooral een instrumentaal artiest, maar achter zijn werk – met name de trilogie die in 2020 vervolledigd werd – steekt een grote brok context, theorie en filosofie. ‘Er is altijd een concept. Ik lees dingen die mij helpen om verder te kunnen kijken, of dat nu geschiedenis of poëzie is. De inspiratie die ik daaruit haal mag dan wel persoonlijk zijn, het gaat steevast om de vertaling van ideeën naar geluid. Dat is op zichzelf een soort ode aan wat ik waardevol vind, maar ik nodig ook de luisteraar uit om deel te nemen aan dat proces.’

Wellicht komt Fofana’s werk beter binnen als je het in combinatie met veel van zijn inspiratiebronnen tot je neemt. Dat maakt het niet per se eenvoudiger. Fofana verzet zich tegen lineariteit en de perceptie van de wereld zoals we dat met name in het westen gewoon zijn. Dat vergt een zekere aanpassing. Fofana’s trilogie verscheen niet toevallig honderd jaar na ‘Darkwater – voices from within the veil’, waarin de zwarte socioloog W. E. B. Du Bois op multidisciplinaire wijze – via wetenschap, poëzie en zijn eigen biografie – een complex, grotendeels ongedocumenteerde en overweldigende geschiedenis neerschreef. ‘Du Bois had een unieke gave om zowel terug als vooruit te kijken en allerlei gebeurtenissen met elkaar te linken.’

Alternatieve historische lijnen zijn in recent werk van meerdere zwarte artiesten – zoals Moor Mother – een terugkerend thema. Fofana gaat nog een stap verder, want hij doet het zonder woorden. Muziek is volgens hem 160 miljoen jaar oud en kan niet herleid worden tot een (westerse) geschiedenis. ‘Ik zou niet weten hoe ik kan reproduceren of zelfs aanvoelen wat nooit werd vastgelegd. Voor mij is het gewoon een kwestie van leven en daarbij stil te staan bij het multidimensionale karakter van de wereld. Toen globalisering begon plaats te vinden, volgde muziek ook en daarmee werd het fundament gelegd voor hoe we muziek vandaag begrijpen. Maar als je echt de wereld wil begrijpen, moet je volgens mij juist weg van zulke systemen. Tirannie zit vervat in logica en in tijd en hoe we die dingen vastleggen. Mijn kleine bijdrage aan het in vraag stellen daarvan, is geluid maken. Dat gaat me in elk geval beter af dan erover praten.’

Dit artikel verscheen eerder in GC #168.

Live

Discografie