Op ‘Ecologies II: Ecosystems of Excess wil de Letse muzikant JG Biberkopf zijn hysterie delen. In beeld, geluid en tekst roept hij een wereld van ongelijkheid en frictie op. Wat je er mee doet, is aan jou; Biberkopf houdt je met zijn instrumentale, elektronische muziek enkel een spiegel voor.

De muziek van JG Biberkopf schreeuwt, schuurt en ettert. Zijn elektronische composities schudden je wakker. Ze desoriënteren, confronteren en verwarren. Op zijn nieuwe album ‘Ecologies II: Ecosystems of Excess’ hoor je na het openingsnummer de stem van P. Diddy terwijl een treurige synthesizer jankt, kickdrums beuken en een vliegtuig overvliegt. In de outro van het nummer kun je ergens in de achtergrond een vrouw horen huilen. Deze muziek is niet alleen boos, treurig en grotesk, maar ook beeldend. Het album roept een wereld van ongelijkheid, disbalans en frictie op. Zijn sonische wereld is een dramatische afspiegeling van de onze.

Namaakkathedraal

In beeldvorm maakt hij die afspiegeling expliciet. Droneshots van piramides, golfparken, winkelcentra en postmoderne kerken volgen elkaar op. De camera zweeft langs pilaren, muurschilderingen en weelderige ornamenten van zo’n namaakkathedraal, vervolgens langs een fontein in een winkelcentrum. Water druipt in deze artificiële waterval naar beneden. De camera laat zich leiden door de stroom en komt tot halt bij een marmeren reproductie uit de renaissance. In de climax springt een man met parachute van een wolkenkrabber. Even is er een wijds zicht op een imposante, rijke, onpersoonlijke stad, verlicht door straatlantaarns, huizen, elektronische billboards en onafgebroken autostromen. De man zweeft over de grid van deze mega-stad. Daarna landt hij in een zwembad op het dak van een kleinere wolkenkrabber. Langs de randjes van het zwembad is glimp van een feestje te zien.
De plek is Dubai. De beelden zijn found footage, gemaakt met drones, goPro’s en Iphones. De video is gemonteerd door JG Biberkopf en cultuurcriticus DeForrest Brown Jr., die samenwerkten voor deze clip van Dust, een van de beste nummers op ‘Ecologies II’ . Biberkopf voorzag de video van hysterische elektronische muziek. Brown Jr. schreef een uitgebreid essay over de manier waarop onze devices deel van ons worden. Het essay beschrijft stap voor stap hoe de datastromen van die devices ons verlammen en zelfs apathisch maken voor het tastbare om ons heen. De tekst vindt echo’s in Dubai. Die stad is een mirage, een luxueuze oase gerezen uit de bloedhete woestijn. In de kortste keren uit de grond gestampt met dank aan de net zo vervuilende als lucratieve petroleum-industrie. En wat doen mensen daar? Ze filmen met hun apparaten hoe water vloeit, hoe gebouwen uit de grond reizen, hoe bewegend reclamewerk de stad verlicht en informatiestromen bepaalt.

Lichaam

Dit is hoe Biberkopf te werk gaat: zijn muziek laat zich aanvullen door videoclips, essays en boekjes die het product zijn van intens academisch onderzoek en cultuurkritiek. Onderzoek is voor hem de manier om überhaupt toe te kunnen komen aan het schrijven van muziek. Hij ziet het onderzoeksproces als een interessant deel van zijn werk. Dat vertalen naar muziek is dan de uitdaging, maar niet de hoofdfocus: “Ik wil muziek juist uit het middelpunt halen,” schrijft de Litouwer in een mail. “Muziek is geen doel op zichzelf, maar een middel. Tekst, beeld en muziek, het zijn onderdelen van een lichaam dat ideeën kan overdragen.”
Voor Biberkopf is dit proces een manier om grip op de wereld te krijgen, een wereld die hij sinds hij als muzikant rondreist in toenemende mate niet meer begrijpt. Toen hij door dubsteppurist Kuedo werd gevraagd om de ep ‘Ecologies’ op diens label uit te brengen, heeft hij als gevolg maanden intensief getoerd. Toen kristalliseerden zijn twijfels over geopolitiek, scheve machtsverhoudingen en infrastructuren. “Al dat reizen veranderde me als persoon. Ik ontwikkelde een bepaald beeld, begon globale patronen te herkennen en kreeg begrip voor de spanning tussen verschillende bestaansvormen, met name de spanning tussen globale en lokale identiteiten.”

Outsider

Opgegroeid als Gediminas Žygus in Vilnius, in het Litouwen van na de Sovjet-Unie, is Biberkopf al lang bekend met de spanning tussen lokale en globale identiteit. Via internet kreeg hij een venster op de wereld. Hij keek vanuit Vilnius westwaarts. Hij leerde over politiek, kapitalisme en de technologie van die landen, terwijl mensen uit andere landen niet bij hem naar binnen keken. Op reis werd die positie als outsider alleen maar meer versterkt. “Ik heb geen thuis meer” stelt hij. Al zit daar wel een voordeel in: “Ik heb nu met eigen ogen gezien hoe oneerlijk het kapitaal door de wereld vloeit, en hoe dat zich manifesteert in verschillende maatschappijen. Dat doet meer met je dan als je er alleen maar over leest.”
Op muzikaal gebied kun je Biberkopf ook als een outsider beschouwen. Hoewel hij op het label van Kuedo zit, lijkt zijn experimentele muziek meer op die van M.E.S.H. of Elysia Crampton. Al klinkt niemand echt als Biberkopf. Dit zijn intense geluidscollages, waarin echo’s van grime en trance zitten, maar die zich verder volledig gedistantieerd hebben van clubmuziek. Op ‘Ecologies’ staan nog nummers als ‘Waters’ en ‘Black Soil’ die hevig gebruik maken van duistere drumbeats. Op ‘Ecologies II: Ecosystems of Excess’ zijn bijna geen drums meer te horen. Een paar nummers hebben nog rollende hi-hats, en hier daar wat desoriënterende kickdrums. Verder is het drastisch synthesizerdesign, fieldrecordings, found audio en samples die als fundament dienen voor Biberkopfs muzikale wereld.

Emo-pornografie

Theatraal is hoe Biberkopf die wereld zelf zou beschrijven: “Ik werk steeds minder makkelijk in een conventionele clubomgeving. Geef me echter iets dat in de buurt komt van een theater en er zullen mensen huilen in het publiek. Ik ben overigens niet geïnteresseerd in zulke emotionele pornografie, maar misschien wel in emo-terrorisme in de zin dat ik de politieke apathie wil verstoren.”
Op ‘Ecologies’ belichtte Biberkopf onze obsessie met natuur in digitale en virtuele werelden, terwijl we de fysieke, tastbare natuur om ons heen verwaarlozen. We idealiseren een romantisch beeld van de natuur op social media, waar we ons op politiek, ideologisch en sociologisch gebied niet eens aan kunnen houden, zo leek hij te willen vertellen met die ep. Zo effectief was zijn vertelstijl toen alleen nog niet. Voor het overbrengen van zulke ideeën ontbrak het op ‘Ecologies’ nog aan expressieve middelen. Biberkopf worstelde er al met grote thema’s, maar had de vertaalslag naar zijn muziek nog niet gevonden.

Terechtwijzingen

Voor ‘Ecologies II: Ecosystems of Excess’ ging Biberkopf een stap verder. Zijn focus verplaatste hij naar het stedelijke: hoe de verdeling van macht, informatie en kapitaal de (infra)structuren van een stad en samenleving dicteren. Voor Biberkopf verhullen die structuren urgentere problemen die onbenoemd blijven. Sterker nog: die problemen kunnen we niet eens bevatten. Hij onderstreept dat we leven in het Antropoceen, het tijdperk waarin het aardse klimaat de dramatische gevolgen ondervindt van menselijke aanwezigheid. De politiek kan daar nog amper op ingaan. Op moment van schrijven bijvoorbeeld kondigde de Amerikaanse president Trump aan uit het klimaatakkoord van Parijs te stappen. Groenere politici slaan de plank ook ergens mis. De manier waarop onze samenlevingen zijn ingericht tast namelijk per definitie het klimaat en de wereld aan.
Biberkopf heeft grote ambities: “Ik probeer met mijn werk ideologische terechtwijzing te maken, maar ik zie ook in hoe weinig ik als artiest kan betekenen. Het is ontgoochelend.” Die uitzichtloosheid vertaalt zich in hysterische muziek: gehuil van wolven en vrouwen, het zoomen van camera’s en het overvliegen van vliegtuigen. Controle, surveillance, isolatie en escapisme; op ‘Ecologies II: Ecosystems of Excess’ neemt Biberkopf herkenbare geluiden en voert ze door tot in het symbolische. Het is dit spel tussen geluid en beeld dat zorgt dat de ideeën van dit album zich deze keer wel goed naar muziek laten vertalen.

Bubbel

‘Ecologies II: Ecosystems of Excess’ is als een verhaal, als een film en als een essay. Misschien is het dat alle drie tegelijkertijd of is het alle drie allemaal niet. Dit blijft immers instrumentale muziek. De ideeën van Biberkopf vinden dus nooit een-op-een hun weg naar de luisteraar. Voor Biberkopf is het maakproces van dit album zelfs al zo lang geleden dat hij met terugwerkende kracht nieuwe ideeën aan zijn werk toeschrijft. “Dat is hoe muziek werkt,” bevestigt hij. “Ik heb mijn ideeën, maar uiteindelijk pikt een ieder dat op een totaal verschillende manier op. Ik probeer er in ieder geval voor te zorgen dat diegene een betekenisvolle ervaringen zal krijgen.”
Academisch, filmisch, verhalend en verontrustend; ‘Ecologies II: Ecosystems of Excess’ is een intens werk dat boven alles nog persoonlijk aanvoelt. “Het produceren van muziek is voor mij altijd een middel geweest om mijzelf te uiten, om de apathie van de samenleving te articuleren, om mijzelf te onderscheiden en om mijn vervreemding van de huidige gang van zaken op aarde voelbaar te maken”, stelt Biberkopf. Deze doelen hebben hem de ruimte gegeven om allerlei dimensies bij zijn werk te betrekken. “Als het zo persoonlijk is, maakt het niet meer uit welke middelen je kiest. Je bedenkt niet meer dat je misschien beter niet die video of dat academische artikel moet citeren. Als je steeds in je eigen categorie, beroep, element, niche of specialisatie zit, blijf je in je eigen bubbel.” ‘Ecologies II: Ecosystems of Excess’ is persoonlijk, maar ook politiek met als grootste doel het breken van jouw bubbel.

Tekst:

Hugo Emmerzael

Dit artikel verscheen eerder in GC #140.

Discografie

Lees meer