De Nederlands-Italiaanse componiste en muzikante Aimée Portioli maakt onder de noemer Grand River furore in de ambient-scene met een levensfilosofie waarin haar persoonlijke ervaringen en werk samenvloeien. We videobelden terwijl ze druk doende was om de tour voor te bereiden rond haar nieuwe album ‘All Above’.

Muziek kan soms zo opbeurend zijn dat het me shockeert.

Πάντα ῥεῖ, panta rhei: alles stroomt. Zo zei de Oud-Griekse wijsgeer Heraclitus ooit volgens een van zijn overgeleverde fragmenten. Het leven is als een stroom, vloeit voorbij. Zo ook het medium van muziek en geluid, die het dichtst bij onze dierlijke, menselijke emoties zitten. Grand River, het hoofdproject van de in Berlijn gevestigde componist en muzikant Portioli, roert met haar neo-klassieke ambientmuziek allerlei ervaren emoties aan en neemt ze mee in het persoonlijke verhaal dat haar muziek aan de luisteraar vertelt. Of dat nu muziek is voor een album, de meditatie-app Soundworks, een soundtrack, of een geluidsinstallatie, haar diep ingevoelde emoties klinken effectief door in haar werk waarin ze steeds weer andere timbres en instrumenten uitprobeert.
‘Muziek heeft een sterke helende kracht, kan veel doen voor mensen en allerlei doelen dienen,’ vertelt Portioli. ‘Ik trad onlangs op in Wenen en toen vertelde een bezoeker me dat het nummer ‘Human’ geholpen had om door een moeilijke tijd heen te komen. Ik vind het fascinerend dat mijn muziek zo’n reactie kan losmaken. Maar de reactie verschilt per persoon, het is subjectief. Muziek kan soms zo opbeurend zijn dat het me shockeert. Daarin ligt voor mij de schoonheid van muziek. Muziek is voor mij een externalisering van een emotie. Ik vertaal al mijn ervaringen naar de non-verbale taal van geluid en muziek. Als mensen internaliseren we alles wat we meemaken, van goede tot slechte gebeurtenissen. Door deze internaliseringen vervolgens uit te drukken, veranderen we.’

Wekkerradio

Het is een filosofie die zich gevormd heeft tijdens haar studie linguïstiek en haar thesis over de communicatieve functie van muziek, maar ook in haar vroege jeugd in Nederland, waarin muziek een constante aanwezigheid was. Van zodra het gezin opstond was er, via de wekkerradio, muziek. Portioli’s moeder zette altijd muziek op. Ze zongen samen mee met de nummers en ze werd naar concerten meegesleept. ‘Ik bracht ook veel tijd door met mijn grootouders, die thuis naar kerkmuziek luisterden. Soms namen ze me mee naar de kerk, waar er dan weleens een kinderkoor zong, het Dordrechtse christelijke kinderkoor ‘De Ruimtevogels’. Daar raakte ik door geïntrigeerd, en toen ik vijf was vroeg ik mijn oma of ze kon vragen of ik ook lid kon worden van dat koor. Ze wilden eigenlijk alleen kinderen van zes jaar en ouder die konden lezen, maar ze maakten na een auditie voor mij een uitzondering.’ Het werd voor haar als koorzangeres meteen een serieuze vuurdoop in de muziekwereld, met plaatopnames, optredens door heel Nederland en voor tv. ‘Bij speciale christelijke aangelegenheden was er een band bij het koor met drums, basgitaar en piano. Ik zag daar de pianist spelen en ervoer al hoe het was om live op te treden.’ Ze begon thuis ook instrumenten uit te proberen. ‘Ik wilde van mijn ouders muziekspeelgoed en kreeg een keyboard, drumset en een gitaar en speelde mee met nummers. Door mee te spelen met de zangmelodie en te kijken naar de muzieknotatie in een psalmboek leerde ik ook over muzieknotatie.’

Hoorspelen

Op haar elfde verhuisde ze uit Nederland naar Bassano del Grappa, een Italiaans stadje tussen Venetië en Bolzano. Er was daar niet veel te doen, maar ze had er veel tijd om muziek te spelen. ‘Ik ging naar de gitaarschool en leerde klassieke gitaar met fingerpicking-techniek maar ging daarna voornamelijk verder op mijn akoestische gitaar. Verder had ik zangles, een paar jaar piano- en celloles en notenleer.’ Ze ging op haar veertiende ook weer muziek maken met anderen. ‘Ik begon als singer-songwriter in alternatieve rockbands te spelen en later in een duo-act met elektrische gitaar en Indiaas harmonium. Daarna verhuisde ik op m’n achttiende naar Milaan en begon ik als soloartiest muziek te maken. Toen ik naar de universiteit ging, was ik een tijdje minder met muziek bezig, maar rond mijn negentiende begon ik wel muziek voor reclame te maken. Na mijn studie belandde ik als geluidstechnicus bij de zender Radio 24, waar ik achtergrondmuziek maakte voor hoorspelen. Het was geen vrije compositie, maar muziek met een specifiek doel. Op m’n 25ste begon ik weer meer muziek voor mezelf te maken, uiteindelijk dus onder de noemer Grand River. Voor mijn eigen nummers kwam er vervolgens interesse uit de film- en reclamewereld. In 2018 maakte ik bijvoorbeeld de soundtrack voor de speelfilm ‘Drive Me Home’ en mijn muziek werd gevraagd voor reclamespots voor modemerken. Die twee werelden kwamen dus op een organische manier samen: vanaf toen kon ik ook in mijn opdrachtwerk trouw blijven aan mijn eigen geluid.’

Pauze

Haar kenmerkende geluid vond ze door gaandeweg haar kennis van akoestische instrumenten te koppelen aan verkenningen in de elektronische muziek. ‘Doordat ik van jongs af aan al met piano, cello en zang in aanraking kwam, stonden akoestische geluiden het dichtst bij me. Toen ik op mijn veertiende of vijftiende elektronische muziek ging maken, was mijn eerste impuls om met een drummachine te gaan werken, waarover ik dan met akoestische gitaar speelde en experimenteerde met omgekeerd afgespeelde opnames.’
‘Wers’, het eerste album onder de noemer Grand River en haar eerste elektronica-release, kwam in 2014 uit op MagmatiQ Records, het label van een vriend. ‘Het was best anders dan wat ik nu doe en ik zie mijn ep ‘Crescente’, op het label Spazio Disponible, dan ook als mijn eigenlijke eerste echte Grand River-release.’ Daarna volgde op hetzelfde label haar eerste langspeler ‘Pineapple’ (2018) met elektronica-nummers die ze in haar eerste Berlijnse jaren componeerde. ‘Op ‘Pineapple’ heb ik gebruik gemaakt van de Yamaha DX7 en de krachtige Vermona E-Piano uit de jaren 1970 is te horen op nummers als ‘End Of Cycles’ en ‘Recollection’.’ Er zaten in die tijd geen akoestische instrumenten meer in haar nummers, alleen maar keyboards met effecten. ‘Ik was de gitaar een beetje beu, dus stopte ik ermee die te gebruiken, en mijn piano en cello kon ik niet meeverhuizen naar Berlijn. Dus ik had een pauze wat betreft akoestische instrumenten in de eerste jaren dat ik in Berlijn woonde.’

Comeback

‘Toen ik verhuisde naar mijn huidige appartement, besloot ik weer een piano te kopen en ging ik op zoek naar het soort piano dat klonk als de piano in mijn ouderlijk huis. Dat was niet makkelijk. Het duurde zo’n twee jaar om een kleine, lage piano te vinden met het geluid dat ik zocht. Als je zoekt naar oude piano’s vind je vooral hoge piano’s met meer ruimte voor resonantie, en dus een groter geluid. Maar ik wilde juist een klein, warm en droog pianogeluid dat ik ook beter met de microfoon kon opnemen. Uiteindelijk vond ik een lage Bentley, één van de laagste piano’s die er bestaan. Die begon ik vervolgens te integreren in mijn werk.’ Op haar tweede album ‘Blink A Few Times To Clear Your Eyes’ (2020) en haar meest recente plaat ‘All Above’ (2023) is die piano te horen, samen met andere instrumenten zoals de Yamaha Reface DX, de DFAM (Drummer From Another Mother) en fragmenten uit lange sessies op modulaire synth. Via haar in 2018 gestarte label One Instrument leerde ze nieuwe instrumenten kennen. Artiesten die een release maken voor het label moeten zich uiten op één enkel instrument, met slechts wat galm als effect. ‘Ik hou ervan om instrumenten te combineren, een organisch timbre met iets totaal anders, om zo een contrast te creëren tussen twee erg verschillende werelden.’

Tranen

Portioli’s werk geeft duidelijk blijk van haar voorliefde voor harmonie en melodie, een verwijzing naar haar christelijke koorverleden. Er zitten bijvoorbeeld kooropnames in nummers als ‘Mr. Speaker’ en de remix die ze maakte voor het nummer ‘Raum’ van de elektronicapioniers van Tangerine Dream. ‘Ik werd via Facebook ineens door hen benaderd en dacht eerst dat het niet echt was. Maar ze hadden mijn muziek dus gehoord en vertrouwden me die remix-opdracht toe. Dat was fantastisch om te doen.’ Op ‘All Above’ zitten in het nummer ‘Human’ ook koorgeluiden verwerkt. ‘Het is een heel persoonlijk album geworden waarin ik dus meer akoestische elementen heb toegevoegd dan op vroeger werk. Het is opgedragen aan Peter Rehberg, componist en labelbaas van Editions Mego: hij was betrokken bij het album ’Blink A Few Times To Clear Your Eyes’ en bij het begin van het maken van ‘All Above’, maar overleed plots in 2021. Ik zette mezelf ook voor het eerst op de cover. Ik geef mezelf echt bloot op die foto: ik kijk omhoog, naar het onbekende. De tranen die uit mijn ogen stromen staan voor mij symbool voor een externalisering van een emotie, van iets dat me bezig houdt, in de vorm van geluid.’ Die tranen zou je ook weer kunnen zien als een grote emotie-rivier. ‘Ik voel me verbonden met de vele betekenissen van de naam Grand River en het gevoel die hij bij mensen oproept. Voor mijn verjaardag kreeg ik een dvd van de poëtische documentaire over rivieren, ‘River’, uit 2021. Een rivier kan snel stromen of juist langzaam, gewelddadig of verfijnd, breed of nauw. Rivieren hebben verschillende flows, ritmes en karakters. Maar ze stromen altijd gestaag door, wat er ook gebeurt. Ik heb deze naam vooral gekozen omdat hij me herinnert aan de tijd dat ik als tiener in Bassano del Grappa woonde. Er was een rivier dichtbij ons huis en ik ging daar altijd ‘s middags naartoe om wat te lezen, huiswerk te maken, muziek te luisteren, sigaretten te roken of gedichten te schrijven. Dat was telkens een moment voor mezelf, dat ik internaliseerde. Ik zat dan op een rots en keek uit over de rivier. Heel anders dan wanneer je bijvoorbeeld bij een meer zit. Er is altijd beweging.’ Het element water komt ook weer terug in de videoclip voor ‘Human’ van haar laatste album, dat ze maakte met haar goede vriend en beeldend kunstenaar Marco Ciceri, die ook verantwoordelijk is voor de visuals bij haar shows en de hoezen voor haar One Instrument-label. In die clip worden hypnotische video-opnames van een waterval in IJsland – de krachtigste in Europa – gedrapeerd over Portioli’s muziek.

kHz

Haar recente geluidsinstallatie ‘Tuning The Wind’ is gemaakt met een ander klassiek element: lucht. ‘Wind zie ik als een instrument op zich. Ik heb daarom verschillende soorten windopnames van foley-artiest Pablo Desirens zo bewerkt dat de toonhoogte rond de 4 kHz ligt, zodat het ook een fluisterstem kon zijn, of een zangstem. Ik wilde een compositie maken waarin de wind niet anders klinkt dan een cello, trompet of synthesizer.’
Vervolgens kwam daar – dankzij een kunstenaarsresidentie bij MONOM, Centre for Spatial Sound in Berlijn – ook nog meer ruimtelijkheid bij, door de toepassing van de daar aanwezige soft- en hardware van 4DSOUND, een Amsterdams bedrijf dat de afgelopen jaren een nieuwe impuls heeft gegeven aan de ontwikkeling van ruimtelijke muziek. ‘Het aanpassen van de geluidsinstallatie aan ruimtelijk geluid opende een nieuwe wereld voor me, een heel andere manier van componeren. Door het te doen en ‘in’ de installatie te staan, ontdekte ik hoe krachtig en interessant het was om geluid op die manier te beleven. Naast klankkleur, melodie en toonfrequenties, komt er ook nog de dimensie van ruimtelijkheid bij.’ In plaats van de geluidsinstallatie zelfstandig te laten lopen trad ze er live mee op bij MONOM in Funkhaus Berlin en in Het Concertgebouw in Amsterdam. ‘Het stuk zal ook nog op plaat worden uitgebracht. Het is mooi hoe uiteindelijk alles samenvloeit.’

Dit artikel verscheen eerder in GC #174.

Koop deze editie in onze webshop!

Live

09/04

Discografie

Grand River - All Above (Editions Mego, 2023)
Yhdessa - Along The Simple Line (Concentric Records, 2022)
Grand River - Blink A Few Times To Clear Your Eyes (Editions Mego, 2020)
Grand River - Pineapple (Spazio Disponibile, 2018)
Grand River - Crescente (Spazio Disponibile, 2017)

Mind the Gap

Luister naar Hier Und Da van Yhdessa op MTG#157

Luister naar The World at Number XX van Grand River op MTG#160