Ifa y Xango viert dit jaar haar vijfjarig bestaan. In de zomer van 2011 trokken de zeven muzikanten voor het eerste de aandacht op de wedstrijd Jong Jazztalent Gent. Anderhalf jaar later verscheen hun debuutalbum ‘Abraham’, dat liet horen dat er ook jonge jazzmusici zijn die ver van de bekende paden wensen af te dwalen. Veel improvisatie, aangelengd met een stevige scheut koppigheid en lef leverden hen internationale erkenning op. De cd, uitgebracht in eigen beheer, belandde in het lijstje van beste debuut-cd’s samengesteld door de medewerkers van The New York City Jazz Record.

De band is dan ook een kleurrijke bende: geen groep hypergestroomlijnde muzikanten, maar een collectief waarin iedereen een eigen stem kan ontwikkelen. Euphoniumspeler Niels Van Heertum en pianist Seppe Gebruers zijn ondertussen niet meer weg te denken uit de vaderlandse jazzscene en staan met evenveel plezier ook solo op het podium. Maar ook de saxofonisten Viktor Perdieus en Filipe Nader, bassist Laurens Smet (dit seizoen al twee keer te gast in de Oorstof-reeks) en percussionisten Ruben Pensaert en Sep François zijn via Ifa y Xango household names geworden.

Trance en musique concrète

Met zeven zijn ze dus, een bezetting die voor heel wat muzikanten een verre, natte droom blijft. Voor die van Ifa y Xango was het echter niet genoeg en dus moest de band groter.

Seppe Gebruers: “In 2012 brachten we met de vaste kern van Ifa y Xango ons debuut ‘Abraham’ uit, een volledig akoestische plaat en het resultaat van een zoektocht naar interessante orkestraties en het structureren van de improvisaties. Deze muziek leunt, althans volgens mij, dichter aan bij hedendaagse klassieke muziek of wat Schoenberg absolute muziek noemde, muziek die van de luisteraar de inspanning vraagt om zelf met associaties te komen.”

Voor het Ifa y Xango Tentet werd de vaste, zevenkoppige bezetting van de band uitgebreid met drie extra muzikanten die de groep volgens Gebruers in staat moesten stellen nieuw terrein te ontginnen. “Het tentet is ontstaan uit onze voorliefde voor elektronische muziek, trance-muziek en musique concrète. Omdat improvisatie voor ons ook in deze elektronische context belangrijk bleef, wilden we de bezetting uitbreiden met extra elektronische instrumenten. Zo belandden we al snel bij Bert Cools (gitaar) en Andrew Claes (EWI en sax). Drummer João Lobo was dan weer heel welkom voor extra kleur, ritmisch contrapunt en het trance-effect. Die drie hebben ons vergezeld tijdens een optreden in Kavka (Antwerpen) waar we de hele nacht door improviseerden en het publiek de hele tijd danste. Dat heeft ons dan weer geïnspireerd om dansbare, geïmproviseerde muziek te maken, waarbij de luisteraar het resultaat ook fysiek beleeft. Tegelijkertijd willen we echter ook dat die interessant genoeg blijft voor een zittende luisteraar.”

Gitaar als synthesizer

Hoe het kon of moest klinken was al te horen op de SoundCloud-pagina van de band, waar fragmenten uit het optreden in Kavka en een in het Zuiderpershuis terug te vinden zijn. Wie het echter zelf wil meemaken, kan tussen eind februari en midden maart terecht in het S.M.A.K. (27/02), Recyclart (05/03), De Singer (13/03) en DE Studio (14/03) waar het tentet haar lp ‘twice left handed \\ shavings’ (el NEGOCITO) komt voorstellen.

De plaat werd eind juli op drie dagen in de Audioworkx studio’s opgenomen. Geen klassieke concertopname dus (hoewel de tracks wel opgenomen werden met alle muzikanten samen), zoals er ook geen sprake meer is van Andrew Claes. De reden voor dat laatste is volgens Gebruers zuiver praktisch. “Andrew kreeg het gewoon te druk met zijn eigen projecten (midden maart stelt hij met STUFF. een album voor, KVM). Daarom hebben we hem vervangen door Ruben Machtelinckx die als tweede gitarist een mooie combinatie vormt met Bert, die zijn gitaar meer als synthesizer gebruikt. Het blijft interessant om met sterke persoonlijkheden te werken, die een grote invloed op de muziek kunnen hebben. De aanwezigheid van Ruben geeft ons de mogelijkheid om andere richtingen uit te gaan, waarbij we er wel over blijven waken dat de gehele bezetting in evenwicht is.”

Gewoon luisteren

Dat evenwicht is geen evidentie, want met twee gitaristen en drie percussionisten is het gevaar dat muzikanten elkaar voor de voeten gaan lopen niet denkbeeldig. “Maar” zegt Gebruers “ik denk dat we daarvoor de juiste muzikanten gekozen hebben. Iedereen voegt een andere stem, een eigen klankkeur toe. Zo ontstaan er extra lagen waardoor ze elkaar niet in de weg zitten. Bovendien krijg je hierdoor als uitvoerder ook de tijd om gewoon te luisteren naar wat de anderen doen en daaruit komen dan weer nieuwe ideeën voort.”

Die lagen sieren inderdaad de lp ‘twice left handed \\ shavings’, van de statige opener ‘kamchatka’ over de zwoele deining van ‘fjaka’ tot de meer elektronisch klinkende nummers ‘gamma’ (met een aardige glitch-insteek) en ‘moedwil’. Deze eerste vier nummers klokken samen met moeite boven het kwartier af. De laatste track ‘shavings’ doet er net geen kwartier bij, waardoor de volledige plaat eerder kort uitvalt, iets waar de muzikanten volgens Gebruers bewust voor gekozen hebben. “We wilden een album dat je gemakkelijker in één geconcentreerde beurt kon beluisteren. Daarnaast is de luisterervaring bij een plaat ook anders dan die bij een live concert. In die laatste situatie trekken we langere bogen. Groove en trance staan dan meer centraal en vormen de kapstokken voor eerder abstracte muzikale ideeën. Iets wat beter tot zijn recht komt bij een staand, al dan niet dansend publiek.”

Beperking

Niet alleen is de plaat redelijk kort, ze valt ook nog eens uiteen in twee delen, waarbij de kortere stukken meer in de lijn van soundscapes liggen, terwijl ‘shavings’ een stuk strakker klinkt. Met wat goede wil, zijn er echo’s van Steve Coleman en Henry Threadgill in te horen, met een lekkere groove in de ritmesectie, aangevuld met abstracte ruis- en kraakelektronica.

“Het album is inderdaad in twee delen gedacht: de twee kanten van de lp. De eerste kant, ‘twice left handed’ bestaat uit vier compacte songs waarvan er twee, ‘kamchatka’ en ‘gamma’ vooraf gecomponeerd of gestructureerd werden. Het tweede deel ‘shavings’ is dan weer een goed voorbeeld van wat er live doorgaans gebeurt. Omdat we op optredens meestal kiezen om louter te improviseren kan elk concert serieus verschillen, al blijven groove of trance wel meestal centraal staan.”

Naast die groove en trance is in het geluid vooral de rol van de elektronica opvallend, opmerkelijk voor een muzikant die toch eerder bekend staat als een fysieke speler. Wie Gebruers al eens achter een piano heeft zien zitten, weet hoe hij het instrument echt te lijf kan gaan, iets wat bij een elektronisch keyboard veel minder impact heeft. Toch is er iets aan de piano dat Gebruers al lang als een beperking aanvoelde, met name de stemming van het instrument. “Op de piano wordt een octaaf onderverdeeld in (slechts) twaalf noten, iets wat naar mijn mening nogal saai is. Met de kwarttonen van mijn elektronische setup overbrug ik dezelfde afstand met vierentwintig noten. Bovendien biedt elektronica ook de kans om klanken te manipuleren, aan te houden enz. Bert en ikzelf hebben voor de opnames de andere instrumenten live bewerkt. Het geluid van de blazers en de percussionisten hebben we dus op onze computer nog eens door een hele boel effecten en filters gejaagd.”

Toch benadrukt Gebruers dat het overgrote deel van de muziek live gespeeld werd, ook de effecten. Alleen zijn eigen compositie ‘gamma’ heeft hij na de opnamesessies nog eigenhandig bewerkt. Het Ifa y Xango Tentet blijft dan ook, net als Ifa y Xango zonder extensions, in de eerste plaats een liveband. Om dat te bewijzen, krijgen de heren vier kansen. Met voor het publiek ‘twice left handed \\ shavings’ als een mooi souvenir.

Ifa y Xango Tentet live:

27/02 – S.M.A.K., Gent (https://www.facebook.com/Citadelic?fref=nf) (in het kader van Citadelic @ SMAK, met het duo Han Bennik-Jasper Stadhouders)

05/03 – Recyclart, Brussel (http://www.recyclart.be)

13/03 – De Singer, Rijkevorsel (http://www.desinger.be)

14/03 – DE Studio, Antwerpen (http://www.destudio.com) (met Magnus en Knalpot)

Op de optredens zal de lp ‘twice left handed \\ shavings’ (el NEGOCITO) te koop zijn.

Foto’s: Dries Segers