We hebben er jaren op moeten wachten, maar uiteindelijk is een groot deel van Jonas Mekas’ bekendste werk op dvd verschenen.
De Parijse labels Re:Voir, agnes b. DVD en Potemkine hebben de krachten gebundeld en de prachtige box (die in de Benelux door Moskwood Media wordt gedistribueerd) samengesteld: ‘Lost Lost Lost’ (1949-1963/ 1976), ‘The Brig’ (1964), ‘Walden’ (1969), ‘Reminiscenses of a Journey to Lithuania’ (1971-72), ‘As I Was Moving Ahead Occasionally I Saw Brief Glimpses of Beauty’ (2000) en Short Film Works (1949-2002).
Vanwege de lange wachttijd hadden we stiekem ook gehoopt op ‘Zefiro Torna’ (1992, grotendeels over Fluxus-oprichter George Mancunias) en ‘Birth Of A Nation’ (1995, met een compilatie van beelden van 160 filmmakers die hij kende). Wat verder opvalt, is dat ‘Walden’ nu ineens toch op één schijfje blijkt te passen; de prijzige 3-dvd-box die we recentelijk nog bij Re:Voir kochten, kan nu naar de weggeefwinkel.
Liefde en vriendschap
De Mekas-box is uitgegeven zoals het hoort: mooi vormgegeven, goede kwaliteit karton, papier en drukwerk, en – het belangrijkste – bij elke dvd een verzorgd boekwerkje met teksten over de film en een enkele keer persoonlijke notities van Mekas zelf. De grootste ontdekking van de box is het uit 1964 stammende ‘The Brig’, die in datzelfde jaar in Venetië de eerste prijs voor documentaire won. Deze opnames van het rauwe theaterstuk met dezelfde naam, tonen namelijk een heel andere Mekas dan het werk dat hem later beroemd maakte.
Jonas Mekas (1922) is bekend geworden met zijn zeer persoonlijke, poëtische en licht-nostalgische visuele dagboeken, zoals ‘Walden’. Die dagboekvorm is het resultaat van Mekas levenshouding waarin veel tijd is ingeruimd voor vrienden en vriendschappen, voor zijn twee kinderen en hun moeder, voor liefde in de breedste zin van het woord. Mekas heeft ook een scherp oog voor de kleine aspecten van het leven, zoals mooie bloemen en luchten – of in zijn eigen woorden: Wat door anderen als het Niets wordt bestempeld.
Een andere rode draad in zijn leven is het samen oppakken van zaken en elkaar helpen. Mekas is altijd een pleitbezorger en promotor van de onafhankelijke en avant-garde film geweest, zowel als criticus voor The Village Voice, als als oprichter van The New York Film-Makers Cooperative (1961) en The Anthology Film Archives (1970).
Bolex
Mekas ontvluchtte na de Tweede Wereldoorlog Litouwen en kwam in 1949 de Verenigde Staten binnen. Zijn Litouwse achtergrond komt vooral in zijn vroege werk geregeld terug. ‘Lost Lost Lost’ (in 1976 samengesteld, met beelden uit de periode 1949-1963) verhaalt over zijn eerste jaren in New York. Hij voelt zich ontheemd, eenzaam en vindt beschutting en houvast in de Litouwse gemeenschap aldaar. In 1971 keert Mekas terug naar zijn geboorteland, onder meer om zijn moeder te bezoeken. Het verslag daarvan verscheen als ‘Reminicenses of a Journey to Lithuania’.
Jonas Mekas filmde tot ongeveer 2000 alles met zijn onafscheidelijke Bolex, die hem in staat stelde terug te spoelen en beelden over elkaar op te nemen, de snelheid te manipuleren en de beelden over- en onder te belichten. Dit, plus een vaak niet-chronologische, sterk gefragmenteerde en veelal associatieve montage, leverden de typische Mekas-beelden op. Denk aan zijn beroemde ‘Walden’, maar ook het met uit decennia aan materiaal samengestelde ‘As I Was Moving Ahead Occasionally I Saw Brief Glimpses of Beauty’ uit 2000, een epos van vijf uur.
Wie alle films in een kort tijdsbestek bekijkt, ontdekt dat Mekas beelden vaak in verschillende films (her)gebruikt. Dat stoort niet, omdat het vaak korte fragmenten betreft en Mekas de volledige context verandert, zodat het een deel van een ander verhaal vertelt.
Ook dat is een kracht van Mekas, en het is iets dat deze box blootlegt. Hoewel deze box net niet dik genoeg is, is het een prachtig voorbeeld hoe film(geschiedenis) met liefde en respect moet worden (her)uitgebracht.
Tekst: Gé Huismans
Reacties