granvat is een verzameling van partikels, een samengaan van granule en vat. “granvat is als een zwerm zwaluwen die samen veranderlijke vormen creëren in de lucht, alsof ze één zijn. Maar neem er drie vogels uit en ze zijn allemaal anders.” Een kennismaking met een bonte familie van vogels.

Het is met ingehouden aandrang dat Stijn Cools de voorlaatste uitgave van granvat over de tafel schuift: een soloplaat van de Indische bansuri-legende Hariprasad Chaurasia. Een album dat op verschillende manieren exemplarisch is voor de granvat-receptuur: opgenomen in een Haags kerkje, waarbij de grenzen van klank en instrument werden opgezocht. “Een plaatje dat gaat blijven.”

Gedeelde improvisatie

Granvat gaat over delen. In de eerste plaats tussen de oprichtende broers Cools zelf, zegt Stijn: “Alles is gedeeld door twee. Ook al is ‘Merope’ meer Berts project en komt ‘Book of Air’ meer vanuit mij: voor het iets ‘is’, is het al één keer gedeeld. Dat is een exponentiële stap, een eerste filter. Vanaf het prille begin is het een gemene deler.” In de tweede plaats delen ze met anderen. Bert: “Je weet niet alles over het leven, je kunt alleen dromen of verzinnen wat je zelf al weet. Om dat een beetje te overstijgen, moet je samenwerken. Alle gelimiteerde creativiteit van individuen komt bij elkaar en zo kom je een stap verder. Dat kan tot heel veel leiden.”
Granvat experimenteert met improvisatie. Muzikale parameters worden gekalibreerd. “8/10 gaat over klank en tijd”. De reeks ‘Book of Air’, waar de projecten Fieldtone en vvolk toe behoren, is een uitstekend voorbeeld. “De basis is meestal totale openheid. De composities functioneren als open architecturen, betonstructuren zonder ramen of Gyproc. Ze hebben ook een duidelijke muziekarchitecturale functie, maar specifieke parameters worden er niet omlijnd, die worden ingevuld door interpretatie tijdens de improvisatie.”
De composities van Fieldtone zijn geïnspireerd op het wezenlijke gewaarwordingverschil van de groove van specifieke natuurlijke omgevingen. Een bos, veld of meer heeft elk een eigen tempo. De stille traagheid geeft openheid en ruimte om op klank te focussen en een heel specifieke klankfocus te ervaren, net zoals je dat hebt bij elektronische muziek of field recordings. Een kwestie van inzoomen en gerichtheid, maar wel bij monde van akoestische instrumenten. Daarnaast is er vvolk, een project dat door zijn opzet en omvang (achttien muzikanten liefst) nogal ambitieus uitvalt. De filosoof Immanuel Kant meende dat onze zintuigen waarneming structureren door tijd en ruimte toe te voegen. “Vvolk is een boycot van dat idee, de muziek wordt gespeeld tegen het kader van tijd in.”

Een concert van vvolk is een fysieke muziekervaring. Je staat van zijn verandert gedurende de rit. Alles gaat oneindig veel trager en dat is een mentale uitdaging die gemakkelijker is voor publiek dan voor muzikanten, zo blijkt. “Als je vvolk in een concertzaal ondergaat, dringt langzaam tot je door dat er iets aan de hand is met de tijd. De eerste reactie zou wel eens kunnen zijn: ‘oh nee, van die hippiemuziek.’ Maar na een tijd moet je je gewoon overgeven, dat zeggen de mensen ons toch achteraf. We willen mensen andere ervaringen gunnen.”
Voor de muzikanten gaat dat overgeven veel moeizamer. “Improvisatie is een heel actief proces, het gebeurt in het nu. Wanneer een noot klinkt, ben je al bezig met de volgende. De klank die je voortbrengt is bovendien heel vluchtig, terwijl je hem moet kaderen in een heel langgerekt geheel. ‘Nee, nee, alles is veel trager’, moeten we bij de muzikanten steeds benadrukken. Er is een elektronische dirigent die de groep leidt. Het aantal minuten dat een stuk duurt, ligt vast, maar zelfs dan verdenken sommigen ons ervan dat we het iets langer laten duren dan afgesproken. Het is heel moeilijk om zo’n trage tijd te voelen als je speelt.” De grote omvang van de groep, met onder meer drie gitaristen en drie bassisten, is noodzakelijk “om elkaars tijd te maskeren”, aldus de broers. Een niet te missen live-ervaring.

Zalmsoep met prei

De opnames doet granvat vaak zelf of anders is het er nauw bij betrokken, en dat geldt overigens ook voor het mix- en masterproces. “We zijn altijd op zoek naar speciale ruimtes, die bepalen voor de helft het eindproduct.” De reeks ‘JK’s kamer’ is er de exponent van, stuk voor stuk solo-opnames die de buitengrenzen van één instrument exploreren. “Vaak wordt elektronica gebruikt als verlengstuk voor klank, een toegangsweg naar een nabijgelegen klankterrein. Klank zit bovendien niet enkel in het gespeelde, ook de omgeving waarin gespeeld wordt, maakt klank. De geluiden van het huis, zoals een lepeltje in een kop thee, maken deel uit van de opnames. Bij de sessie van Adriaan (Van de Velde, painist en de man achter Pomrad, sh) was er door de lage frequenties bijvoorbeeld een halogeenspot prachtig helder aan het meetrillen, en tijdens de sessie van Bert was de bewoner zalmsoep met prei aan het koken – als je goed oplet, weet je hoe je ze moet maken.”
“Pudding oO is plezant.” Samen met Adriaan Van De Velde en Dries Laheye maken Stijn en Bert Cools als Pudding oO muziek van de meest dansbare, gladde soort, denk aan eighties, groove, synthesizers, funk. Opnieuw is improvisatie het devies, opnieuw wordt elektronica gebruikt in functie van het veranderen, vergroten en verbreden van klank, en niet als doel op zich.
Naast al die brouwsels loopt er nog een bloedserieus, wetenschappelijk verantwoord onderzoek. Samen met Andrew Claes bestuderen de broers Cools de interactieve kant van elektronica en hoe technische mogelijkheden kunnen worden ingezet om in een livecontext aan elkaar verbonden te worden. In mensentaal: “Iedereen gebruikt delay-effecten of Kaoss Pads, maar dan zit je op een eiland. Vanaf het moment dat een muzikant in zijn laptop duikt, is hij verdwenen. De andere muzikanten reageren niet, kunnen er niet in meegaan. Wij onderzoeken nu hoe je dat kunt oplossen, hoe mijn effecten op de pulse van een ander kunnen reageren bijvoorbeeld.”

Imaginatie

Het resultaat van al dat geëxperimenteer is geen onthechte abstractie, dat is overduidelijk in projecten als Merope en Hoera. Maar ook in een reeks als ‘JK’s kamer’ zit bijzonder veel melodie. Het muzikaal onderzoek blijft op het einde van de rit ten dienste staan van esthetiek. Het is muziek die evenmin onthecht is van de realiteit, al wordt die koppeling nooit expliciet gemaakt. “Je leeft op een bepaalde manier, met bepaalde ideeën, dat sluipt sowieso in alles wat je maakt. Het is impliciet, voor wie het wil zien.” Granvat in het algemeen (en Stijn en Bert Cools in het bijzonder) is een bundeling van gevoelsmatige dromers, bewuste makers en muzieklaboranten.
Beelden en vormgeving lijken op een bepaalde manier coherent te zijn, al zit er geen masterplan achter. Vaak doen ze denken aan animatiefilms en verbeelden ze imaginaire plaatsen waar natuurlijke elementen en vormen verabsoluteerd zijn. In maart ging de documentaire ‘Théâtre Source’ in première, over de grootse architecturale sculptuur die kunstenaar Philip Aguirre maakte over een modderige bron in de sloppenwijk van Douala, de hoofdstad van Kameroen, een context die ver van granvats beeldtaal ligt. Toch werd muziek van Hoera., Merope, Pudding oO en JK’s kamer voor de documentaire gebruikt. “Wij hebben totaal andere beelden in gedachten bij die muziek, maar ook deze beelden kwamen op hun manier tot hun recht op de muziek.”
In mei verschijnt de tweede plaat van Merope, in het najaar zijn uitgaven van vvolk en Fieldtone (allebei in samenwerking met Sub Rosa) te verwachten. Bovendien zitten er JK’s kamers van Bert Cools, Niels Van Heertum, Eyvind Kang en Stijn Cools in de spreekwoordelijke pijplijn.
Je krijgt wat je droomt, meent Bert stellig. En waar dromen de broers dan wel van? “Wereldvrede!”, zegt de ene. “De allergrootste droom is om ermee door te gaan”, vult de ander zoetsappig aan.

Dit artikel verscheen eerder in GC #127.

Koop deze editie in onze webshop!

Live

25/07/2015
12/06/12

Discografie

Merope - ∞ λ (2015)
Pudding oO - A Pudding oO cd (2015)
Hariprasad Chaurasia - Ajanma (2014)
Adriaan Van de Velde - +51​.​183658°​+​04​.​436560° (JK's kamer, 2014)
Matsenoto - Mago (2013)
Hoera. - Pracht (2013)