Labelreport Gqom Oh!

Soms lijkt het door alle likes en shares alsof we muzikaal gezien vastzitten in een online echokamer. Wie vernieuwing zoekt moet dus schatgraven in digitale krochten. Dat deed Nan Kolè, en zo zette hij gqom op de kaart. In februari bracht hij de eerste gqom-compilatie uit.

Soms lijkt het door alle likes en shares alsof we muzikaal gezien vastzitten in een online echokamer. Wie vernieuwing zoekt moet dus schatgraven in digitale krochten. Dat deed Nan Kolè, en zo zette hij gqom op de kaart. In februari bracht hij de eerste gqom-compilatie uit.

Kunnen we nog echt zeggen dat techno typisch iets uit Detroit is? Nee toch? Techno hoort nu net zozeer bij Berlijn, Amsterdam of tegenwoordig zelfs Praag. Sterker nog: door onze digitale infrastructuren lijkt het haast alsof geen enkele vorm van muziek nog een duidelijk geografisch centrum heeft. Zelfs een extreem gelokaliseerd dansgenre als footwork, waarvan je de oorsprong in het zuiden van Chicago haast op Google Maps kunt aanwijzen, nam vlucht via het internet en daalde neer op de meest bizarre plekken van de wereld.

Dat muziek zo openlijk gedeeld wordt is een zegen, maar gevaar ligt op de loer: likes, reposts en shares en de bijhorende algoritmes bepalen nu veelal wat wereldwijd wordt gehoord. Plaatsen die nog wel unieke muziek herbergen kunnen daar snel de dupe van zijn.

Durban

Een tijdje geleden had nog niemand in Europa van gqom gehoord. Dat is niet zo verbazingwekkend, want deze energieke, duistere dansmuziek met tribalinvloeden komt uit het Zuid-Afrikaanse Durban, een stad met een internetpenetratie van net iets meer dan zeven procent. Zoals in de begindagen van footwork in Chicago of Batida uit Lissabon reikte gqom aanvankelijk dus niet veel verder dan de grenzen van de achterstandswijken van Durban.

De gqom-muziek die online verscheen werd (door slecht internetbereik) op obscure websites gedeeld in uitermate lage kwaliteit. Toch stuitte de Italiaanse deejay Nan Kolè via Facebook op een van die nummers. Acht uur later was zijn harde schijf gevuld met een volledig nieuwe stijl van dansmuziek. “Luisterend naar die nummers raakte ik direct verslaafd”, vertelt de inmiddels ontzettend drukke labeleigenaar van Gqom Oh!. “Gqom past goed in mijn eigen collectie. Voorheen draaide ik veel dubstep en UK funk in mijn sets. Gecombineerd met mijn liefde voor Afrika is het een natuurlijke overstap.”

Buitenstaander

Met zijn eerste release, de compilatie ‘Gqom Oh! The Sound of Durban’, introduceert Kolé het geluid van gqom aan de rest van de wereld: gesyncopeerde beats met Afrikaanse drums, repetitieve kreten en duistere, industriële geluidseffecten. Melodieën zijn spaarzaam, repetitie voert de bovenhand. Neem het nummer ‘Ghetto Mafia’ van Citizen Boy, een duister nummer zonder enige melodie dat toch enorm beklijft door het gebruik van indringende kreten als een vorm van percussie. “In die nummers zit een rauwheid die ik met de wereld wil delen. Gqom klinkt als een soort hypnotiserende strijdmuziek. De jongens die deze muziek maken komen met moeite rond en rebelleren tegen de gevestigde orde. Dat manifesteert zich in de muziek.”

Als buitenstaander kon Kolé deze rebellerende jongens in eerste instantie dan ook maar moeilijk bereiken. Toch heeft hij een compilatie weten uit te brengen met wel tien verschillende artiesten. “De grootste drempel was aanvankelijk het feit dat ik niet in Durban woon. De artiesten vertrouwden mij eerst niet. Gelukkig had ik met Lerato Phiri een redder in nood in Zuid-Afrika. Zij onderhield het contact met de artiesten en stelde ze op hun gemak. Het leukste gedeelte van het proces kwam daarna: goede muziek uitzoeken voor de compilatie. Ik heb het internet volledig afgestruind voor bijzondere nummers. Opeens stuurden artiesten mij hun eigen werk op. Er was dus keuze genoeg.”

Mike Paradinas

Ondertussen zijn alle fysieke exemplaren van Kolé’s compilatie uitverkocht. Zo doet gqom langzaamaan haar intrede in de wereldwijde danscultuur. Daardoor doet het werk van Kolé een beetje denken aan dat van Mike Paradinas, de eigenaar van Planet Mu die met de klassieke ‘Bangs & Works’-compilaties footwork introduceerde in Europa en de rest van de wereld. Voor die vergelijking is Kolé voornamelijk dankbaar. Paradinas is immers al een lange tijd zijn grote voorbeeld.

Toch ziet hij ook overeenkomsten met zijn Britse evenbeeld: “Gqom is momenteel, net als footwork, echt grenzen aan het verleggen. Er zijn inmiddels al meerdere artiesten in Europa die de muziek aan het maken zijn. In Zuid-Afrika ontwikkelt het geluid zich ook in nieuwe vormen als sghubu en coretribe. Met onze volgende releases willen we al deze verschillende geluiden in kaart brengen.”

Voordat er echter nieuwe releases aankomen gaat Kolé eerst op bezoek in Durban om de artiesten te ontmoeten die hij op zijn label heeft getekend. Hij hoopt hiermee een betere band op te bouwen met zijn artiesten die op een ander continent dan hijzelf verblijven. “Het hoofddoel van mijn reis is om eindelijk al die geweldige artiesten te ontmoeten die op het label zitten. Ik denk dat het een emotionele reis gaat worden. Ik ga langs hun huizen en ik ga hun nieuwe muziek horen. Bovendien ben ik benieuwd naar de nieuwe geluiden die uit de stad komen.”

Pantheon

Op dit moment bevindt gqom zich nog in een ongemakkelijke positie. Wereldwijd hebben muziekliefhebbers hun blik nu gericht op Durban, maar daar – in de stad waar de muziek weliswaar wordt gemaakt – is gqom nog een exclusief fenomeen voor de underground. Zuid-Afrikaanse platenlabels willen de muziek niet uitbrengen, populaire clubs willen de artiesten niet boeken. Gqom hoor je daar op alleen illegale feestjes en op obscure websites.

Om die redenen levert Kolé goed werk, en kun je hem niet zomaar beschuldigen van exploitatie of cultureel imperialisme. Gqom Oh! heeft ervoor gezorgd dat het zwaartepunt van gqom langzaam aan het verschuiven is van websites als datafilehost.com naar SoundCloud of Bandcamp. Gqom betreedt daardoor nu langzaamaan het pantheon van clubmuziek, en wordt steeds meer deel van de elektronische wereldmuziek. De vraag is nu wanneer gqom-artiesten ook fysieke grenzen zullen overschrijden door te draaien buiten Zuid-Afrika. Voor nu is de muziek daar nog niet populair genoeg voor, maar als het aan Kolé ligt moet het ooit gebeuren. Als die likes, reposts en shares maar blijven komen, want soms zijn die toch wél ergens goed voor.

Nog meer nieuws krijgen over muziek en kunst?

Schrijf je in op de Gonzo (circus)-nieuwsbrief!