Het is nog warmer dan gisteren en de programmering op SonarVillage, de main stage, wordt vandaag de halve dag bestierd door EDM-dinosaurus Diplo. Genoeg redenen om het programma in de kleinere binnenzalen onder de loep te nemen.

Slaapmasker

Francisco López heeft speciaal voor de gelegenheid een nieuw werk gecomponeerd, dat op verschillende manieren haaks staat op wat er elders op Sónar te horen en vooral ook te zien is. In een korte inleiding legt de Madrileen uit hij hier bewust een werk presenteert dat monomediaal is: geen beelden bij de muziek, zoals tijdens veel andere optredens. Sterker, de aula van SonarComplex zal verduisterd zijn, en omdat niet alle lichten helemaal uitkunnen, ligt er voor het publiek op iedere stoel een slaapmasker, om het effect compleet te maken. In het donker, zo hoopt López, lukt het ons weer beter te luisteren. Ook heeft de compositie van de experimentele grootmeester niets van doen met de beat, hoewel hij zeker wel ritmisch is. Vijfentwintig jaar aan opnamen van machinegeluiden verwerkte hij tot een vijftig minuten durend werk. Stampende, rollende en sissende apparaten, aaneengemixt tot een knap vloeiend geheel, zoals alleen hij dat kan. Het beeld dat we er voor ons geestesoog bij krijgen is dat van de denkbeeldige partituur die er bij hoort, of het geluidsbeeld in de software die López misschien gebruikt – maar eigenlijk geen machines. Misschien als gevolg van het gecomponeerde karakter, maar net zo goed kan het er ook gewoon aan liggen dat we doorgaans meer computerschermen dan mechanische machines zien. De machineopera gaat door een aantal fases, ieder met een net ander karakter. De geluidslagen groeien gestaag aan intensiteit, tot alles opeens bijna stilvalt. Soms zijn er mooie, kleine onverwachte uitbarstingen van muzikaliteit in het schurende geluid van een zuiger of ander bewegend deel. Een boeiend begin van de dag.

Kinetisch object

Tussen de bedrijven door nemen we een kijken op Sonar+D, de innovatie-, industry- en business-beurs van het festival. Een onderdeel is MarketLab, waar projecten op het snijvlak van kunst, tech en experiment worden gepresenteerd. Een van de projecten is ‘Noema’, van HKU student Vito Willems (zie GC#142) en Joost Dankelman van Design Academy Eindhoven. Willems plaatste in een – alweer – verduisterde ruimte zeven ‘kinetische lichtobjecten’: een soort lichtbakken met bewegende lampen er in, ieder gekoppeld aan een speaker. Uitgerust met een zender beweeg je je als ‘kijker’ (of participant) in de ruimte tussen de objecten, die reageren op de nabijheid en de bewegingssnelheid. De installatie maakt gebruik van de x, y en z-coordinaten van de zender, en een virtueel model van de ruimte waarbinnen het die coordinaten positioneert. Zonder instructie is het aan de participant om uit te vogelen waar de apparaten precies op reageren. We proberen reacties te ontlokken door rondjes te draaien en de objecten snel, of zijdelings schuifelend, te benaderen, waarmee we onwillekeurig ons eigen model over hoe de installatie ons waarneemt creeren. Het is een interessante ervaring, die volgens Willems eigenlijk bedoeld is voor een grotere ruimte, waarin de effecten meer tot hun recht komen. Er is veel interesse, en Sonar+D als netwerkbeurs blijkt voor Willems uitstekend te werken. We overwegen daarna nog even pesterige vragen te gaan stellen over streaming en fake music bij de stand van Jukedeck (zie de Kaap Schermer column ‘Gegenereerd’ van september 2017), maar iedereen zit zo diep in z’n MacBook weggedoken dat we ze niet willen storen.

Noiseniks

Russell Haswell staat aangekondigd samen met Sue Tompkins, maar als we op tweederde aftaaien om onze oren verder te sparen, heeft de zangeres zich nog niet vertoond. Dat is jammer, want hoe fijn en confronterend het lawaai van Haswell ook is, de toevoeging van een menselijk element in de noise zou het wel zo interessant hebben gemaakt. De man zelf is aangenaam oneerbiedig: hij komt het podium op gewapend met een fles champagne en lijkt opgetogen iedere keer dat er een paniekerige geluidsman tevoorschijn komt om ergens aan te morrelen. Of het toeval is dat dat een paar keer gebeurt, of een gevolg van wat de gierende feedback met de apparatuur doet is niet helemaal duidelijk, maar Haswell lijkt op het laatste te hopen. Op een gegeven moment schakelt hij over van pure herrie naar de noise techno van zijn recente platen op Diagonal, wat direct in de smaak valt bij een aantal van de noiseniks om ons heen. Er blijken meer mensen met een voorliefde voor én noise én beats, en Haswell is de eerste die beide bedient.

Ongrijpbaar

Aan de andere kant van het spectrum en van het Sónar-complex treedt Laurel Halo aan. De ongrijpbare Amerikaanse heeft een reeks albums achter de rug waarvan iedere steeds haast als een reactie klinkt op wat vooraf ging. Haar eigen stem is daarin eigenlijk de enige echte contstante, maar ook die maakt ze onderhevig aan verandering. In interviews stelde Halo ooit dat mensen de neiging hebben om bij vrouwelijke artiesten extra op de stem te letten, waardoor het het definierende onderdeel wordt. Op haar album ‘Dust’ haalde ze die stem dan ook zodanig door de mangel dat die bij vlagen onherkenbaar werd. Vanavond doet ze dat minder heftig, maar nog steeds duurt het lang voordat haar woorden onbewerkt door het auditorium klinken. Halo treedt op samen met drummer Eli Keszler, die onder meer met Tony Conrad en Loren Connors samen speelde. Samen maken ze iets wat zich het best laat beschrijven als ‘ambient jazz’: Halo zoekt akkoorden en noten, terwijl Keszler improviseert op de drums. Daaronder loopt een bescheiden spoor van effecten en stem-samples, en het geheel golft kalm af en aan. We moeten even door een initiele weerstand heen vanwege het jazzy-karakter, maar dan openbaart zich een mooie, losse structuur, die tegelijk een mysterieuze complexiteit heeft. Het is zeker iets wat we nog een keer zouden willen zien, al is er een dikke kans dat Halo de volgende keer dat we haar zien alweer heel ergens anders is aanbeland.

Schuifelen

Ook al ongrijpbaar is Chino Amobi, zij het op een heel andere manier. Amobi, een van de oprichters van het NON-collectief, is boos en gerfustreerd, en steekt dat niet onder stoelen of banken. Amobi beult zich door een set heen die grotendeels gebaseerd is op de muziek van zijn debuutalbum ‘Paradiso’, en klinkt als het tegenovergestelde daarvan. Boven de poort naar Dante’s visie op de hel stond ‘Laat alle hoop varen, iedereen die hier binnen gaat’; de deur naar Amobi’s visie op het paradijs is gesierd met samples van Donald Trump. Muzikaal is het een samensmelting van lompe EBM-beats, vervormde R&B, samplecollages en industriele noise. Het is rauw, overstuurd en direct. De show is onvoorspelbaar en confronterend, en voelt bij vlagen gevaarlijk, zeker wanneer Amobi halverwege de mircofoon grijpt voor woedende en wanhopige declamaties, die neer komen op de centrale vraag: wat gaan we in vredesnaam doen? Een beetje beduusd schuifelen we na afloop naar buiten, en besluiten de zon nog iets langer te mijden.

Tangodanser

Oudgediende Carsten Nicolai a.k.a. Alva Noto is uitstekend op zijn plaats in de grote SonarHall. De bouwwerken die de als architect getrainde Duister optrekt van pure toon, beat en ruis staat als een huis tussen al het beton. De bassen rollen over de vloer en doen de doeken naast het podium mee wapperen, terwijl we de beats in onze borst voelen. Het geluid is zeer clean, waardoor alle details goed hoorbaar zijn, ondanks het forse volume. De projecties achter het podium dubbelen de muziek met trillende snaren en veelkleurige vakken, als een futuristische spectrometer. Nicolai volgt trouw de opbouw, thema’s en geluiden van ‘Unieqav’, zijn laatste album, maar toch voelt het alsof het live is. Mogelijk omdat hij er, gekleed in een zwart overhemd met een paar knoopjes open, bij staat als een tangodanser, die leiding geeft aan een technologisch ballet met zijn apparatuur. We staan dicht genoeg bij het podium om Nicolai goed te kunnen zien, wat helpt om de muziek een menselijk gezicht te geven, want puur op zichzelf blijft Nicolai’s muziek toch zeer technologisch. Deaslniettemin lijkt de hele zaal lijkt plezier in het concert te hebben, getuige het applaus na afloop. En hij is de eerste die de tijd krijgt en neemt om een toegift te doen, wat in het strakke Sónar-schema wel iets zegt. Als we dan uiteindelijk toch weer eenmaal buiten komen, blijkt Diplo al weer klaar. Tijd voor tapas en wijn, derhalve.

Op zondag verzorgt Nicolai samen met Ryuichi Sakamoto – die aan het begin van Alva Noto’s set even aan de zijkant van het podium zat te kijken – in het amfitheater Teatre Grec de afsluiting van  Sónar 2018. Helaas zijn wij dan alweer terug in Nederland, maar iedereen die in de gelegenheid is, raden wij van harte aan te gaan kijken; ‘Glass’, hun meest recente plaat samen, is wonderschoon.

Gezien: Sónar Festival Barcelona, vrijdag 15 juni 2018.