Caleidoscopische effecten, psychedelisch kleurgebruik en visuele mantra’s: Isabel Tesfazghi creëert met haar multimediale werken een eigen microkosmos binnen de muren van het museum.

Sinds het begin van mijn studie ben ik altijd aan de slag geweest met textiel, omdat dat een goed medium is om vrij te kunnen werken. Je kunt alle kanten op, het is bijna alsof ik schilder met textiel. Kunstenares Isabel Tesfazghi vertrekt voor haar werk vanuit textiel, dat in haar handen uitgroeit tot levensgrote gestoffeerde beeldhouwwerken die ze zelf soft sculptures noemt. Daarnaast maakt ze ook video-installaties en geeft ze performances, die allemaal nauw met elkaar verknoopt zijn binnen een eigen wereld in vaak kenmerkende felle kleuren en psychedelische symboolpatronen. Op het moment dat ik haar interview loopt haar solo-expositie in Brussel, en eerder had ze al twee exposities in Hasselt.
Tesfazghi woont sinds vier jaar in Antwerpen. Ze werd in 1985 geboren in Dsseldorf, en is uit Duitsland naar Maastricht verhuisd voor een studie textielontwerp aan de Academie Beeldende Kunsten in Maastricht. In die periode lag mijn focus vooral op de analyse van verschillende materialen en minder op het maken van afgewerkte producten; het was vooral een zoektocht naar wat ik uit verschillende materialen kon halen. Na haar afstuderen in Maastricht woonde en werkte ze in Berlijn voor verschillende projecten, en ook een tijdje in Londen voor een stage bij de modeontwerper Hussein Chalayan. Daarna kwam ze in Antwerpen terecht, waar ze de stap zette van tweedimensionaal werk naar driedimensionale sculpturen. Ze heeft hier veel geleerd van een stage bij Hilde Frunt, die sculpturaal breiwerk maakt, en een master Beeldhouwkunst aan de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten (KASK) in Antwerpen. Voordat ik naar Antwerpen verhuisde had ik nog nooit een sculptuur gemaakt, maar ik voelde wel dat ik een andere richting in wilde slaan met mijn werk. Antwerpen sprak mij als stad al langer aan. Ik was er al een paar keer geweest en de creatieve vibe die er heerst beviel me wel. Daarnaast ligt de stad centraal, waardoor ik bijvoorbeeld snel in Brussel of in Amsterdam ben, en heeft de academie ook een goede reputatie.

Antwerpen

Naast de overgang naar ruimtelijk werk is Tesfazghi in Antwerpen ook andere kunstvormen gaan verkennen om haar werk binnen te maken. Sinds drie jaar doet ze ook performances, meestal bij de opening van een expositie, en maakt ze installaties met filmbeelden en haar sculpturen. Eigenlijk heb ik altijd al gezongen. Mijn ouders hebben me al op driejarige leeftijd naar de muziekschool gestuurd om piano te leren, en ik heb ook nog in een koor gezongen. Mijn ouders hebben al vroeg gezien dat ik me graag creatief wil uiten, waardoor ik in een inspirerende en muzikale omgeving ben opgegroeid. Daarnaast had ik dankzij mijn master in Antwerpen een atelier waar ik twee jaar lang in alle vrijheid kon werken. Ook had ik een groot netwerk van creatieve mensen om me heen, waarmee ik graag samenwerkte. Dat is het mooie van een academie: het gaat niet alleen om les krijgen van docenten, maar het gaat ook om het samenzijn als een groep. Daar heb ik misschien nog wel het meest van geleerd, van samen aan de slag gaan. Theorie is belangrijk, om goed te weten wat er in het verleden is gebeurd binnen de kunsten om de dingen in het nu beter te kunnen plaatsen, maar uiteindelijk ben ik een doener en geloof ik nog meer in de praktijk dan in theorie. Het liefst ben ik tijdens mijn werk aan het spelen: gewoon doen, in een bepaalde flow raken en op gevoel werken.
Naast haar vrije werk geeft ze ook les aan de academie in Berchem en werkt ze op projectbasis voor een kunsteducatie-organisatie. Dat geeft me in de eerste plaats een financile basis, en ik doe het werk ook graag: ik geef graag mijn kennis door, en steek ook weer veel op van mijn studenten. Bovendien geeft het me artistieke vrijheid, omdat ik niet hoef te leven van mijn kunst. Ik hoef daarom geen compromissen te maken door rekening te houden met de vraag of ik mijn werk wel kan verkopen. Ik vind het heel belangrijk om altijd nieuwe wegen in te kunnen slaan, om niet op een bepaald punt stil te blijven staan. Als ik vandaag een textielcollage maak en me morgen op een noisecompositie wil storten, dan moet dat kunnen. Mijn kunst moet onaantastbaar zijn, in de zin dat niemand het van me weg kan nemen; dat is een waarde die niet in geld kan worden uitgedrukt.

Stamculturen

Veel van Tesfazghis werk stamt uit haar fascinatie met oude stamculturen, zoals de Mayas. De manier waarop die culturen fungeren, met eigen symbolen, kledij, taal en rituelen, dat is iets wat me altijd heeft gefascineerd. Die mensen stonden op een heel unieke manier in contact met de natuur en hun goddelijke wereld, en dat is iets wat we in onze huidige westerse wereld al heel lang kwijt zijn. De laatste jaren wordt er weer een kleine opleving zichtbaar in de westerse zoektocht naar spiritualiteit, door de toenemende populariteit van yoga en meditatie. Het is niet zo dat ik het mis dat we die band met de natuur lijken te zijn kwijtgeraakt, maar ik blijf het fascinerend vinden dat er ooit mensen waren die wel op een heel directe manier in contact stonden met de natuurlijke wereld om hen heen.
Deze interesse in oude stamculturen manifesteert zich in Tesfazghis werk door haar gebruik van terugkerende patronen en psychedelisch kleurgebruik, en ook in de manier waarop ze haar exposities soms opluistert met liveperformances. Zon performance doe ik meestal bij de opening van een expositie. Ik neem dan plaats in een van mijn eigen installaties en probeer in een soort trancetoestand te komen door enkel mijn stemgeluid te gebruiken. Tijdens mijn eerste performances was dat nog zuiver a capella, maar sinds een tijdje gebruik ik ook een voice looper en enkele filters, waardoor ik mijn eigen stem kan opnemen om zo een compositie op te bouwen uit vele verschillende zanglagen. Ik speel ook piano, maar tijdens mijn performances gebruik ik enkel mijn stem; dat geeft me een vrijer gevoel, omdat het technische aspect van het pianospelen wegvalt en ik me beter kan concentreren op het zijn in het hier en nu. Want daar draait het voor mij uiteindelijk om: het is vrije improvisatie die op dat moment gebeurt, en daarom ook de sporen draagt van de omgeving waarin ik me op dat moment bevind. Daarom kan ik zon performance ook niet instuderen. Voor haar performances zoekt ze ook steeds vaker de samenwerking op met andere muzikanten, zo trad ze recentelijk op met gitarist Peter Verwimp.

Puur

Het is voor Tesfazghi op zon moment belangrijk om uit haar gevoel te putten, maar ook in haar atelier werkt ze meestal primair vanuit haar gevoelstoestand. Dat zie je bijvoorbeeld terug in de felle kleuren die ik kies voor mijn sculpturen. Kleuren zijn een emotioneel toetsenbord: de manier waarop je bepaalde kleuren kiest, bewust of onbewust, heeft veel met je gemoedstoestand te maken. Geel is bijvoorbeeld een veel vrolijker en energetischer kleur dan zwart, en dat doet zowel met mij als maker iets als met de bezoeker die het werk uiteindelijk ziet. De momenten dat ik echt vanuit mijn gevoel werk zijn vaak de beste: dan gaat het vanzelf, dan denk je er niet over na. Het denken is toch gelimiteerd, en dat bedoel ik vooral in de zin van het enorme aandeel dat je niet weet dat als een schaduw boven de kennis hangt die je wel bezit. Ik merk bijvoorbeeld dat ik veel dichter bij het pure sta op het moment dat ik niet meer met mijn hoofd werk, maar echt met mijn handen, vanuit mijn gevoel. Door de jaren heen heb ik ook gemerkt dat ik steeds meer op mijn gevoel durf te vertrouwen. Vroeger had ik bijvoorbeeld veel meer de aandrang om elke dag aan de slag te gaan in mijn atelier, maar dat heb ik meer en meer durven loslaten. Nu werk ik liever als ik voel dat het daar het moment voor is, en kan ik het makkelijker opzij schuiven als het even teveel voor me wordt maar stiekem ben ik er toch wel veel mee bezig, ook wanneer ik thuis ben. In mijn atelier merk ik ook dat het steeds belangrijker is geworden om mezelf te amuseren terwijl ik aan de slag ben. Als ik een expositie heb gepland kan ik wel gericht werken binnen een bepaald thema, en dan doe ik ook veel onderzoek voor ik eraan begin. Zo heb ik me voor mijn tentoonstelling Future Primitive(in kunstcentrum Z33 te Hasselt, red) grondig verdiept in alles wat ik kon vinden over oude stamculturen. Op dat moment wordt zon thema heel concreet, maar tegelijkertijd weet ik ook dat het een onderwerp is dat eigenlijk al jaren sluimerde in mijn bewustzijn.

Trance

Tesfazghis sculpturen en installaties bevatten veel symbolen, die op een repetitieve manier steeds terugkeren als een visueel mantra. Ook in haar zang legt ze de nadruk op herhaling, waardoor ze een trancetoestand probeert op te roepen. Aan de oppervlakte is mijn werk nogal overprikkeld, met name door de felle kleuren en de soms chaotische beelden bij de installaties. Door echter naar de herhaling te blijven kijken, raak je in een trancetoestand, en dan gebeurt er iets vreemds: je ervaart stilte. Wat in het begin nogal op en neer golft, stuwt je uiteindelijk naar een bepaald niveau, waardoor je in de chaos zen kunt vinden. Als je kijkt naar de Mayas, dan zie je dat zij ook vaak vrolijke patronen gebruikten en rituelen vol heftige prikkels, maar door de herhaling worden ze in een bepaalde staat gezogen en vinden ze in deze rituelen juist een kalmerende connectie met de wereld buiten zichzelf.
De spirituele connectie mag in de huidige westerse wereld dan uit beeld verdwenen zijn, Tesfazghi gelooft er wel in dat het nog steeds mogelijk is, bijvoorbeeld in het museum. In het Westen gaan mensen steeds minder naar de kerk, en ik denk dat bijvoorbeeld musea een goede vervanging zouden kunnen zijn als plek voor bezinning. In het museum word je overdonderd door andere waarheden, die je de mogelijkheid bieden om binnen jezelf weer nieuwe rustpunten te vinden. Als ik goed werk zie in een museum dan doet dat echt iets met mij, op een manier die ik moeilijk onder woorden kan brengen. Het is een soort van bidden, omdat in de kunst alles kan het maakt je gedachten oneindig. Ik denk dat ik daarom ook probeer om met mijn werk een eigen microkosmos op te bouwen, een multimediale wereld met eigen symbolen. Ik vind het belangrijk om mensen een ervaring te bieden, maar ik kan natuurlijk moeilijk zeggen in welke mate dat werkt dat ligt uiteindelijk aan de bezoeker zelf. Ik bied iets aan mensen aan om iets mee te doen, en hoop dat ze worden meegezogen door de dynamiek van het werk zelf.
Tijdens haar expositie in Z33 mochten de bezoekers haar werk ook aanraken, wat vrij ongebruikelijk is. Dat leverde wel een boeiend resultaat op, vertelt ze lachend. Ik had voor die sculpturen heel zachte wol gebruikt, die nauwelijks was bewerkt. Daardoor kregen sommige bezoekers de neiging om een stuk los te scheuren en mee naar huis te nemen.

Dit artikel verscheen eerder in GC #125.