Welke rol speelt kunst in een postindustriële samenleving waarin cultuur (steeds meer) een product is geworden? In navolging van Antonio Negri zien Paul de Bruyne en Pascale Gielen, de samenstellers van deze bundel, cultuur als gemeenschappelijk. Ze dient niet geprivatiseerd te worden maar voor iedereen toegankelijk te zijn. Die zienswijze staat haaks op die van de vrije markt, waar cultuur persoonlijk wordt gemaakt en als vanzelfsprekend geen voeling meer heeft met het gemeenschappelijke. Zo ontstaat cultuur (en kunst) die niets meer zegt over moraal, over algemene gevoelens en over tijdsgeest. Door kunst terug te brengen naar en te wortelen in de gemeenschap ontstaat betekenis. Zo eenvoudig is dat niet, zo blijkt. De Bruyne en Gielen maken het zichzelf niet gemakkelijk. Het boek verdelen zijn in verschillende delen: eerst worden begrippen gedefinieerd, daarna wordt de kunstenaarspraxis onder de loep genomen, basisbegrippen opnieuw gedefinieerd en gefocust op een aantal praktijkvoorbeelden. Het resultaat is vooral een zoektocht naar nieuwe zingeving waarbij beide auteurs ongemeen kritisch blijven. En dat is goed. Niet voor niets haalt De Bruyne – lector aan Fontys Hogeschool en Universiteit van Maastricht – het Rotterdamse collectief BAVO meerdere malen van stal. Kunst die gemaakt wordt voor en gefinancierd wordt door de gemeenschap is kwetsbaar, zo stellen zij. Welke kunstenaar bijt immers de hand die hem voedt? In de definitiefase haalt Gielen – als kunstsocioloog verbonden aan de Universiteit van Groningen – er het begrip repressieve tolerantie van Herbert Marcuse bij: kritiek kan geneutraliseerd worden door ze een podium te bieden. Zie daar de grootste valkuilen voor Community Art. Met een oplossing komen de auteurs niet. Wel met een aantal best practicus. MET-X in Brussel, bijvoorbeeld, waar Luc de Mishalle – onlangs nog uitgebreid werd geïnterviewd in Gonzo (circus) – door middel van muzikale projecten de onderbuik van de stad poogt zichtbaar te maken. In About the Political Potential of Contemporary Art laat Jonas Staal activisme en kunstenaarschap in elkaar overvloeien. Hoe dan ook: Staal blijft in de ogen van anderen een kunstenaar. Oog voor de andere kant van de medaille is er niet: betekenisvolle cultuur die wordt gemaakt door niet-kunstenaars. Dat ontbreekt wel vaker in boeken over kunst. Ondanks die omissie is deze bundel, die verschenen is in de reeks ‘Arts In Society’ van Fontys Hogeschool, een absolute aanrader voor iedereen die meer wil weten over de positie van kunst in de postindustriële maatschappij.
