The Walking Dead & American Horror Story

Naast Amerikaanse tienerreeksen als ‘Teen Wolf’, ‘The Vampire Diaries’ of ‘Scream’, zijn er goddank netwerken en series die het horrorgenre serieus nemen. Recent verschenen seizoen 5 van ‘The Walking Dead’, en ‘American Horror Story: Freak Show’.

‘The Walking Dead’ is ondertussen aan zijn zesde seizoen toe in de VS. Ook ‘American Horror Story’ startte met een nieuw seizoen: ‘Hotel’ – het vijfde, van een reeks die grimmige sferen aan een ongebreidelde creativiteit koppelt. Maar eerst ‘The Walking Dead’. De stripreeks (ondertussen vierentwintig delen ver) heeft de bedenker en auteur Robert Kirkman geen windeieren gelegd. Ondertussen vind je bordspelen van ‘The Walking Dead’, allerlei poppetjes en (beste goede) games. Van bij de aanvang week de serie af van de strips. Rick Grimes is in zowel de beeldverhalen als de tv-reeks een spilfiguur, maar verhaallijnen slaan andere richtingen in, nieuwe personages worden geïntroduceerd, anderen dan weer weggelaten, er worden plotlijnen verplaatst of geschrapt. Een slimme keuze. Op die manier kunnen de comic books en de serie perfect naast elkaar bestaan en worden voorspelbaarheden gemeden.

Dit vijfde seizoen laat er van bij de aanvang geen gras overgroeien. Na een eerder mak vierde seizoen, staat dit vijfde deel stijf van de actie en de horror. Bloederige details worden u niet gespaard. Maar de ergste vijand van de mens zijn niet de horden ‘walkers’, dan wel de mens zelf.

Zombies

Het concept van de zombie stamt uit de voodoo cultus en kreeg in de cinema voor het eerst een gezicht in films als ‘White Zombie’ (1932), ‘I Walked with a Zombie’ (1943) en ‘The Plague of the Zombies’ (1966). Maar het is George Romero die met ‘Night of the Living Dead’ (1968) het thema van de ‘zombie’ heruitvond en de ‘undead’ in zijn definitieve vorm goot. Niet alleen geldt de invloed van deze horrorklassieker nog steeds tot vandaag. ‘Night of the Living Dead’ is opmerkelijk omdat het ‘irreële’, het monster, een maatschappelijke subtekst krijgt. Wat Romero verder zou uitwerken in het tweede luik van zijn Zombie-reeks: ‘Dawn of the Dead’ – waar het winkelcentrum symbool staat voor het ongebreidelde kapitalisme van de westerse samenleving. ‘Night of the Living Dead’ schokt nog steeds. Liet Tom Savini in diens (totaal overbodige) remake de moord van het kind op haar ouders niet weg? En de blanke die in de finale de enige overlevende – een African American – neerschoot was in de remake ook spoorloos. Jawel, ‘Night of the Living Dead’ is nog steeds controversieel.

Het zijn ook de zombies van Romero die model stonden voor Kirkmans stripreeks ‘The Walking Dead’. De eerste episode werd gepubliceerd anno 2003. De populariteit van deze strips zette Marvel Comics aan om George Romero te vragen een eigen stripreeks op de markt te brengen: ‘Empire of the Dead’, dat op zijn beurt tot een tv-reeks zal bewerkt worden. Het ziet er niet naar uit dat zombies het einde van hun Latijn naderen.

Donker

Terug naar ‘The Walking Dead, Season 5’. Op het einde van het vierde seizoen worden Rick Grimes en zijn groep in een val gelokt in Terminus (een zogenaamd veilig opvangcentrum) en opgesloten in een treinwagon. De eerste episode vangt aan met acht mannen (waaronder: Rick, Glenn, Daryl en Bob) die gekneveld voor een kuip knielen, een voor een met een honkbalknuppel een slag op het hoofd krijgen en vervolgens de keel worden overgesneden. Tot het de beurt is aan Glenn…

Nu blijkt dat de overlevenden die zich ophouden in Terminus en een toevluchtsoord bieden aan andere overlevenden die op de vlucht zijn voor zombies, kannibalen zijn. In ‘The Road’ van Cormac McCarthy is een van de grimmigste hoofdstukken van het boek dat waar vader en zoon een huis binnenbreken en in de kelder geconfronteerd worden met gevangen gehouden mensen, die duidelijk als voedsel dienen. In de strip voert Kirkland ook kannibalen op. Hier krijgen ze een iets  dramatischere functie aangemeten.

De algemene sfeer van dit vijfde seizoen is donker en macaber. Zoals vorige delen is de mise-en-scène bij momenten inventief en gedurfd. Het is al jaren zo dat Amerikaanse televisiereeksen qua dramatische intensiteit, structuur en beeldregie ingenieuzer zijn dan het doorsnee Hollywoodproduct. Natuurlijk blijft ‘The Walking Dead’ een vorm van soap. Niet de dagelijkse soaps, herkenbaar aan hun vreselijk clichématige personages en oersaaie beeldregie. Wel deze van de (met meer budget gemaakte) tv-drama’s. Zoals in soaps, staan ook in deze dramareeksen de lotgevallen van de verschillende hoofdpersonages centraal en mikt hun emotionele leven op een identificatie van de toeschouwer. Hoe populairder de serie, hoe meer fangroepen, merchandising, sponsors en (lucratieve) reclamedeals in het vizier komen. Wat tegelijk de makers aanzet om op hun beurt de grenzen te verleggen, creatievere bronnen aan te snijden en (zo lang mogelijk) verrassend uit de hoek te komen. Hier heeft ‘The Walking Dead, seizoen 5’ alvast niet van te klagen.

De grote constante in de reeks is het overleven in een ogenschijnlijk uitzichtloze, dystopische samenleving. Wat is een mensenleven nog waard? Hoe overleef je de constante dreiging een ‘ondode’ te worden? En vooral: wie is er nog te vertrouwen? Vandaar dat Rick Grimes en zijn groep een hechte familie vormen. Die zich als een geoliede machine doorheen de VS boren, op zoek naar een (schuil)plaats om een nieuw leven te starten. Maar er zijn voortdurend kapers op de kust. Het grootste kwaad is uiteindelijk de medemens: steeds vindingrijk om de anderen te gebruiken, te doden of te verraden. Niet meteen een positieve en hoopgevende wereldvisie. Maar wel bijzonder opwindend! En dit zowel in het evoceren van de apocalyptische sfeer, als de bevallige stilering en de steeds briljante mise-en-scène.

‘Out Come The Freaks’

Al even gestileerd en nog wilder in zijn creatieve aanpak is de reeds ‘American Horror Story’. Ook hier houdt de subtekst van de reeks een maatschappijbeeld in. Het eerste seizoen, ‘Murder House’, gaat over een familie die zijn intrek neemt in een spookhuis en er met ‘de geesten uit het verleden’ af te rekenen krijgt. Leuk, veelbelovend, geïnspireerd maar tegelijk hier en daar genreclichés. Het tweede seizoen, ‘Asylum’, situeert zich in een instituut voor criminele geesteszieken. Hier komt de reeks echt volop op gang: sinister, grimmig, donker en fantasierijk. Een groot deel van de acteurs (Kathy Bates maakt hier weliswaar haar entree in de reeks) uit de vorige delen verzamelen zich nogmaals voor een heksenkring in ‘Coven’. Voor ‘Freak Show’ nam het creatieve en producerende duo Ryan Murphy en Brad Falchuk Tod Brownings ‘Freaks’ (1932) en Herk Harveys ‘Carnival of Souls’ (1962) als vertrekpunt voor een verhaal vol afgunst, verraad, moord, gestoord gedrag en horror, dat zich afspeelt in Jupiter, Florida, anno 1952.

Leuk detail: zowel ‘Freaks’ als ‘Carnival of Souls’ flopten destijds aan de kassa, evolueerden met de tijd tot ware cultklassiekers, zijn nu fel gegeerd en worden bejubeld door critici. ‘Freaks’ werd in 1932 uitgejouwd en neergesabeld, en zette een streep onder de carrière van Tod Browning. De enge spooksfeer van ‘Carnival of Souls’ beïnvloedde later echter het werk van onder meer David Lynch en (daar is hij weer) George Romero.

Zoals in de vorige delen van ‘American Horror Story’ is de actie grotendeels gesitueerd in en rond een locatie. Hier een circus, geleid door Fräulein Elsa: een imitatie van Marlène Dietrich, die een van de laatste freakshows overeind probeert te houden. Een reeks gruwelijke moorden (begaan door een bijzonder sinistere clown) bezorgt het circus van de Duitse expat Elsa – die niets met de moorden heeft te maken – een slechte reputatie. De circusartiesten (waaronder een minimensje, een jongen met krabbehanden, een drieborstige vrouw, de vrouw met baard en een Siamese tweeling) worden door de dorpsgemeenschap gediscrimineerd en als ‘freaks’ bestempeld. Alsof ze de dragers van een besmettelijke ziekte zijn.

In ‘Freak Show’ zijn het – zoals in Brownings ‘Freaks’ – de ‘normale’ mensen die de echte monsters zijn. De oplichter Stanley vervoegd het circus om freaks te kidnappen, op sterk water te zetten en vervolgens te verkopen aan het ‘Museum of Morbid Curiosities’. Ook de emotioneel ‘onevenwichtige’ rijkeluiszoon Dandy Mott is een ware ‘freak’; moorddadig en getekend door een vergaande moeder-zoonbinding. De seriemoordenaar Twisty the Clown is sowieso niet echt normaal, maar hoort tegelijk niet thuis tot Elsa’s ‘Cabinet of Curiosities’. Want de freaks van het circus gedragen zich meer volgens de regels dan de ‘gewone’ of ‘normale’ mens. Het is dan ook niet verwonderlijk dat de freaks staan voor de marginalen, de minderheidsgroepen of de andersdenkenden binnen de samenleving, zoals daklozen, transgenderisten, homoseksuelen, allochtonen en zelfs kunstenaars en filosofen. Want het zijn zij die gebrandmerkt worden door een behoudsgezinde maatschappij die steeds meer en meer tradities huldigt en gebiedt om binnen de lijntjes te kleuren. Denk maar aan de Tea Party Movement in de VS of de Moral Majority van weleer. Met onverdraagzaamheid en racisme tot gevolg. Zo ook in ‘American Horror Story – Freak Show’.

Anachronismen

Hoewel ‘Freak Show’ zich afspeelt anno 1952, zingt Fräulein Elsa onder andere Bowies ‘Life On Mars?’ en ‘Heroes’ van David Bowie. Maar ook Nirvana, Lana Del Rey, Bryan Ferry en Fiona Apple kleuren de soundtrack. Dergelijke anachronismen sluiten naadloos aan bij de grillige stijl. Zuiver surrealisme gaat vlotjes over in naturalisme of een grimmig realisme om dan terug de weg in te slaan van dromen en zuivere fantasy. Net dit laveren tussen die verschillende stijlen maakt ‘Freak Show’ opwindend, want het slimme gebruik van die eclectische stijl wekt spanning en mysterie op. Het inventief toepassen van zwart-wit (soms sepia) en kleur (soms gedesatureerde kleuren), split screen, extreme camerastandpunten, een expressionistisch aanwenden van decors, bruuske montage effecten en een speels benutten van decorelementen, lijkt bijwijlen op de speeltuin van een beginnend cineast die alle mogelijkheden van de camera en de montage wil uittesten. Maar niets is hier gratuit of ‘stijl om de stijl’. Neem nu de Siamese tweelingzusjes Bette en Dot, die een lichaam delen met twee hoofden. Om hun standpunt weer te geven filmt de camera bij momenten vanuit extreem linkse en/of extreem rechtse standpunten, drukt split screen de verschillende visies van de zussen uit of wordt bijvoorbeeld aan gezichtsbedrog gedaan via spiegels. Visueel komt ‘Freak Show’ steeds verrassend uit de hoek. Ook de karaktertekeningen zijn prima uitgebouwd. Via subplots en flashbacks wordt het tragische levensverhaal van elke protagonist fijntjes uit de doeken gedaan. De volledige cast is uitmuntend.

Zo ook deze van ‘The Walking Dead’. Zowel ‘The Walking Dead – seizoen 5’ als ‘American Horror Story – Freak Show’ hebben hun eigenzinnige stijl en creëren met de genreconventies van het huiver- en horrorgenre een volstrekt eigen universum, dat intrigeert, biologeert of soms gewoon meeslepend is.

 

tekst:
Piet Goethals
beeld:
Still uit American Horror Story: Freak Show
geplaatst:
ma 14 dec 2015

Nog meer nieuws krijgen over muziek en kunst?

Schrijf je in op de Gonzo (circus)-nieuwsbrief!