Inherent Vice: De noir van Thomas Pynchon

De Amerikaanse regisseur en scenarist Paul Thomas Anderson maakt het onmogelijk gewaande waar: een verfilming van een boek van de auteur Thomas Pynchon. Anderson maakt er een noir-pastiche van die zijn gelijke niet kent.

‘Gravity’s Rainbow’ (1973), de derde roman van Thomas Pynchon, wordt beschouwd als een van de belangrijkste, zoniet de belangrijkste, naoorlogse Amerikaanse roman. Pynchon wordt, naast Don DeLillo, Philip Roth en Cormac McCarthy, tot de vier grootste auteurs van zijn tijd gerekend. Het was wel zeventien jaren wachten op Pynchons vierde boek ‘Vineland’. De regisseur en scenarist Paul Thomas Anderson (u bekend van: ‘Hard Eight’, ‘Boogie Nights’, ‘Magnolia’, There Will Be Blood’ en ‘The Master’) wou aanvankelijk ‘Vineland’ verfilmen. Pynchons boeken leveren echter niet het gesneden brood dat zich vlot leent tot filmadaptaties. Anderson liet ‘Vineland’ dus varen en las ‘Inherent Vice’ (2009) toen hij ‘The Master’ aan het pennen was. Hij zag meteen de mogelijkheid om de eerste (en laatste?) Pynchonverfilming ooit te maken en liet zich tijdens het schrijven van het script inspireren door zowel noirklassiekers, als door Gilbert Sheltons underground-stripreeks ‘The Fabulous Furry Freak Brothers’, alsook de slapstickfilms van David Zucker, Jim Abrahams en Jerry Zucker.

The Fabulous Freak Brothers

In ‘Inherent Vice’, Pynchons voorlaatste roman, brengt de mediaschuwe Amerikaanse auteur een ode aan de hard-boiled detective romans van Raymond Chandler en Dashiel Hammett. Pynchon wordt wel eens vergeleken met James Joyce (en diens ‘Ulysses’ in het bijzonder) en krijgt gemakshalve het label postmodernistisch opgeplakt. In ‘Inherent Vice’ goochelt Pynchon met de complexe plotstructuren en galgenhumor van de noir-roman, met zijn naturalistische toon, stedelijke settings, dialogen vol krasse oneliners, cynisme, de onvermijdelijke femme fatale en het brutale geweld.

De drie Freak Brothers (voor wie marijuana het unieke nirwana is, en zowel politie als (het rechtse) gezag des duivels) hebben de hoofdacteur Joaquin Phoenix duidelijk geïnspireerd voor zijn vertolking van Larry ‘Doc’ Sportello. Laatste wordt gecontacteerd door zijn ex Shasta. Deze vertelt over haar relatie met de vastgoedontwikkelaar Mickey Wolfman en vraagt Doc om een complot tegen Mickey – van diens echtgenote en haar minnaar – te verijdelen. De dag erop vraagt een oude vriend en lid van de Black Guerrilla Family aan Doc om een zekere Glen Charlock – lid van de Aryan Brotherhood en een van Wolfmans white supremacist-bodyguards- op te sporen. En alsof dit, samen met de hete adem van de flik en hippiehater Christian F. ‘Bigfoot’ Bjornsen, nog niet genoeg is: Doc aanvaardt tevens de opdracht om een vermiste, doodgewaande muzikant terug naar zijn (ooit aan heroïne verslaafde) echtgenote te brengen. Deze introductie is slechts de aanleiding tot het door elkaar haspelen van nog meer intriges en personages. Je zou er warempel het noorden bij verliezen, en dat deden reeds menige toeschouwers (en critici). Het voordeel van een dvd is dan ook dat je de film herhaaldelijk kunt bekijken. Waarom koop je trouwens anders zo een schijf? Toch niet om na een visie in de kast vertikaal te klasseren?

Ingebouwd defect

Is de titel cynisch bedoeld? Een ‘inherent vice’ slaat namelijk op een ingebouwd defect: een gebrek zeg maar. Zo is een ‘inherent vice’ bijvoorbeeld het roesten van de ijzerdeeltjes in de gebezigde kleurstoffen en/of inkt in middeleeuwse handschriften, waardoor het manuscript beschadigd en dus onleesbaar wordt. Zo zou de ‘inherent vice’ hier wel eens de (bewust ingebouwde) ingewikkelde plotstructuur kunnen zijn die in feite nergens heen leidt en daardoor behoorlijk wat frustratie opwekt. Maar de titel kan evengoed op de personages (de ‘femme fatale’ bijvoorbeeld) slaan. Of op het gebruik van geestesverruimende middelen. Allemaal houden ze een (hier wel degelijk heel bewust ingebouwd) foutje in. Want vergis u niet: ‘Inherent Vice’ is in de eerste plaats een totaal absurde komedie in het jasje van een doldwaze film noir.

Als er een film is waar deze farce ergens mee valt te vergelijken, dan is het Robert Altmans adaptatie van ‘The Long Goodbye’. Maar Anderson kiest voor de overtreffende trap. En terwijl Altman nog de mannelijke voice-over van de private eye bezigt, wordt ‘Inherent Vice’ ingesproken door een vrouw. Deze noir-pastiche zit vol toespelingen en verwijzingen. Zo bezigt Pynchon onder meer als rode draad het Mansonproces. Anderson schetst een kleurrijke milieuschets van het Aquariustijdperk. Maar deze vele dubbele lagen in de dialogen en gebeurtenissen zijn slechts een uitdagende spielerei. Iets om uw hersenen mee te zalven. Maar ook om eens stevig de tanden in te zetten. ‘Inherent Vice’ is een sfeerfilm. Zoals Pynchon zijn lezers biologeert met zinnen en woorden, zo bedwelmt Anderson de kijker met ravissante beelden. Zie het als een trip of een marijuanaroes: fantasierijk, verwarrend, dolkomisch maar ook ernstig, provocerend en steeds inventief. Een rare eend in de bijt. Love it!

tekst:
Piet Goethals
beeld:
Poster Inherent vice
geplaatst:
ma 2 nov 2015

Nog meer nieuws krijgen over muziek en kunst?

Schrijf je in op de Gonzo (circus)-nieuwsbrief!