Jan Blommaart, hoogleraar taal, cultuur en globalisering aan de universiteiten in Gent en Tilburg – en daarnaast regelmatig auteur voor het prijzenswaardige online dagblad DeWereldMorgen – schreef (alweer een tijdje terug) een gepassioneerd boek over de misstanden in onze samenleving.
Veel woorden wijdt hij aan de uitleg van wat ‘rechts’ de ‘linkse kerk’ noemt. Hij toont overtuigend aan dat er ook zoiets bestaat als een ‘rechtse kerk’ die, in tegenstelling tot de linkse kerk, flink wordt gespekt door rijke financiers en ook veel meer invloed heeft op de huidige neoliberale politiek. Deels aan de hand van de beschouwing over de linkse en rechtse kerk en het in Nederland en Vlaanderen gevoerde migranten’debat’ worden enkele tekortkomingen van de huidige maatschappelijke orde blootgelegd. Zo stelt hij dat het woord integratie bijna automatisch wordt verbonden met immigranten, maar dat de grootste integratieproblemen zich voordoen op sociaal-economisch vlak, waar mensen met weinig geld, werklozen, daklozen, ouderen en gehandicapten niet in voldoende mate kunnen ‘meedoen’ met de maatschappij.
Het hoofdstuk ‘Het failliet van de (multiculturele) samenleving’ fileert de huidige maatschappelijke toestand en maakt helder dat de problemen die de politiek benoemt helemaal niet de echte problemen in de maatschappij zijn. Dit komt grotendeels doordat de economie en de maatschappij al decennialang voornamelijk volgens rechtse neoliberale receptuur wordt bestuurd.
Dat heeft een rijke bovenlaag, en een arme, maar vergeten onderlaag opgeleverd. Het Rijnlandse model, waar kapitalisme en welvaartsstaat samengingen (en de groei van de welvaart werd gebuikt om de welvaartsstaat verder uit te bouwen), is losgelaten. In de huidige doctrine van de vrije markt worden onderwijs, ziektekostenverzekering, pensioenen, en andere socale herverdelinsmechanismen afgebouwd. Daarmee is Europa verworden tot slechts een vrijhandels- (en politie)staat. Een echt sociaal Europa bestaat niet; arbeid bijvoorbeeld is mobiel, maar politieke of sociale rechten (zoals pensioenen) echter niet.
De receptuur voor de problemen, zeker in deze crisistijden, blijft neoliberaal. Blommaert noemt dit extreem-rechts, omdat de consequentie is dat de democratie hierdoor verbrokkelt. Het economisch systeem is enkel gefixeert op winstmaximalisatie; mensen zijn slechts het verlengstuk van de machine. Met partijen als de PVV schuiven daarnaast ook nog liberale principes als gelijkheid aan de kant. Dat noemt Blommaert een aanslag op het democratische samenlevingsmodel, die onder meer was gebaseerd op solidariteit.
Blommaert eindigt het bij vlagen rommelige (want uit verschillende eerdere bijdragen samengestelde en nogal slecht geredigeerde) boek met enkele standpunten voor een betere toekomst. Twee voorbeelden: we moeten weer gemeenschappelijke belangen identificeren, om zo arbeid en onderwijs te resocialiseren – onder meer door af te stappen dat onderwijs een servicesector van de economie wordt. Daarnaast is een activistische houding nodig om het publieke debat te beïnvloeden. Dat kan via mainstream media, maar zeker ook via zogeheten micromedia, als DeWereldMorgen. Dergelijke media kunnen uiteindelijk uitgroeien tot medium- of macromedia. Daarnaast is Blommaert van mening dat het voor integere journalisten gemakkelijker is om voor een minder door de economie gedicteerd medium te schrijven. Waarvan akte.
